ريشه‌‌هاي تساهل در انديشه‌‌هاي مدني و اخلاقي «اخوان‌الصفا»

Roots of Tolerance in the Social and Moral Thoughts of Ikhwanal Safa

تساهل يكي از وجوه برجسته انديشه‌‌ها و آموزه‌‌هاي جمعيت «اخوان‌الصفا و خلان‌الوفا» (دوستان صميمي و باوفا) كه حدود هزار سال پيش در دوران شكوفايي تمدن اسلامي ظاهر شدند محسوب مي‌شود. تساهل و مداراي اخوان در پژوهش‌هايي كه درباره آنان در داخل و خارج از كشور انجام شده و مورد توجه قرار گرفته اما ريشه‌‌هاي اين رويكرد اخوان كه قرن‌‌ها قبل از مطرح شدن اين مباحث در غرب ظهور و بروز يافته، مغفول واقع شده است. در اين پژوهش تلاش براي بازشناسي ريشه‌‌ها و آبشخور‌هاي اين وجه برجسته فكري آنان به عمل آمده است. در اين مقاله كوشش شده ضمن معرفي اجمالي اين نحله فكري و كمتر شناخته شده به اين پرسش نوآورانه پاسخ داده شود كه ريشه‌‌ها و عوامل تساهل اخوان‌الصفا از چه مصادر و منابعي سرچشمه گرفته است؟ لازم به ذكر است كه از روش توصيفي و تفسير متون در اين پژوهش استفاده شده است.

Tolerance is considered a salient characteristic feature of the thoughts and teachings of Ikhwanal Safa va Khellanal Vafa (Brethren of Purity), a group of Islamic scholars and mystics who lived around a thousand years ago during the flourishing years of Islamic civilization. Ikhwan’s tolerance has been studied by various researchers but the roots of this attitude and Ikhvans open teaching of toleration towards other beliefs and practices, which appeared several centuries before the western counterparts, have been more or less neglected. This study seeks to delve into the roots and sources of this prominent feature of Ikhwan’s thoughts. After explaining the main tenets of this lesser–known school of thought, we make an attempt to find out the main sources and underlying currents of thought that led to Ikhwan’s amazing ideas about. The method used in this research is descriptive and textual interpretation.