بررسي زمين‌شيمي فلزات سنگين و هيدروكربن‌هاي نفتي كل (TPH) در ذرات گرد و غبار شهر آبادان

Environmental geochemistry of heavy metals and Total Petroleum Hydrocarbons (TPH) compounds in street dust of Abadan

هدف از اين مطالعه بررسي آلودگي فلزات سنگين و هيدروكربن هاي نفتي كل غبار خيابان، شهرستان آبادان در استان خوزستان است. براي تحقق اين هـدف، ضـريب غـني شدگي، شاخص زمـين انباشت و شاخـص خـطر بالقوه بوم ‌شناختي فلزات محاسبه شده است. از روش هاي آماري چند متغيره، ضريب همبستگي اسپيرمن و تحليل مولفه اصليPrincipal) Component Analysis) نيز براي تعيين همبستگي و منشاء فلزات استفاده شده است. تعداد 20 نمونه غبار از سطح خيابان هاي شهر آبادان به صورت سيستماتيك برداشته شد و غلظت فلزات سنگين و هيدروكربن هاي نفتي كل به ترتيب با استفاده از روش تجزيه اي طيف سنجي نشرنوري پلاسماي جفت شده القايي (Inductively Coupled Plasma Optical Emission Spectrometry) و كروماتوگرافي گازي مجهز به آشكارساز يونيزاسيون شعله اي (Gas ChromatographyFlame Ionization Detection) اندازه گيري شد. نتايج نشان داد كه غلظت عناصر از روند زير تبعيت مي كند: Fe>; Mn>; Zn>; Cr> Cu>; Pb>; Ni>; V<; Co>; As>; Mo>; Ag>; Cd. نتايج حاصل از محاسبه ضريب غني شدگي نشان مي دهد كه بيش تر عـناصر در بسـياري از ايستگاه هاي نمونه برداري غني شدگي قابل ملاحظه دارند. شاخص زمين انباشت بيش تر عناصر در ايستگاه "گيت 13" بالاتر است و نشانگر آلودگي بالاي اين ايستگاه است. بر اساس نتايج حاصل از تحليل مولفه اصلي، منشاء عناصر نيكل، كبالت و كروم بيش تر زمين زاد و در ارتباط با تركيب زمين شيميايي محيط طبيعي است در حالي كه ساير عناصر داراي منشا انساني هستند. نتايج به دست آمده از محاسبه ضريب غني شدگي و ضريب زمين انباشت اين نتايج را تائيد مي كند. بيشينه غلظت هيدروكربن هاي نفتي كل در ايستگاه «چهارراه لين يك» مشاهده شد. منشأ اصلي هيدروكربن هاي نفتي كل در اين منطقه مي تواند ناشي از وسايل نقليه و فعاليت پالايشگاه باشد.

The aim of this study was to assess heavy metals pollution and Total Petroleum Hydrocarbons (TPH) in street dust of Abadan city in Khuzestan province. For this purpose, Enrichment Factor (EF), Geoaccumulation index (Igeo) and Potential ecological risk index was calculated. twenty street dust samples were collected and concentrations of heavy metals and some (TPH) were measured using Inductively Coupled Plasma Optical Emission Spectrometry (ICPOES) and gas chromatography flame ionization, respectively. The results based on the mean concentration of metals show adecreasing trend: as Fe>Mn> Zn> Cr> Cu>Pb> Ni> V> Co> As> Mo> Ag> Cd. Judging from calculated Enrichment Factors (EF), most elements display significant pollution in most stations. Station 12 indicated higher contamination compared with other stations according to Igeo. Principal Component Analysis (PCA) revealed that Ni, Co and Cr mainly orginate from natural source, while other elements come from antropogenic sources. These results are confirmed by those obtained from calculating EF and Igeo. The maximum content of TPH occurs at Laneyek cross. The major sources of TPH are probably vehicles and Abadan refinery.