نقش جريانات فضايي در فرايند خزش روستايي (مطالعه موردي: ناحيه سليمان آباد)

The Impact of spatial flows on rural sprawl process (Case study: Solaiman Abad Region)

شهرها و روستاها به عنوان مراكز اصلي تجمع انسان ها و شكل دهنده اصلي بنيان هاي جغرافيايي يك ناحيه مي باشند كه داراي روابط خاص با تكيه بر ويژگي هاي اقتصادي ـ اجتماعي و فضايي با يكديگر هستند. پيوندهاي روستايي ـ شهري پديدهاي حاصل از تعامل دوسويه سكونتگاه هاي روستايي و كانون هاي شهري در عرصه منطقه اي است كه به سبب جريان هاي مختلف از جمله جريان افراد، كالاها، اطلاعات، فناوري، نوآوري و مانند آن پديد مي آيد. اين گونه جريان ها منشا دگرگوني هاي اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي محيط هاي روستايي مي باشد. هدف اين تحقيق بررسي جريانات فضايي دروني و بيروني سكونتگاه هاي روستايي و نقش و اثرگذاري آنها بر شكل گيري و گسترش فرايند خزش روستايي مي باشد. ناحيه مورد مطالعه تحقيق را ناحيه سليمان آباد، در دهستان گليجان از شهرستان تنكابن تشكيل مي دهد. داده هاي مورد نياز از طريق بررسي ميداني، تكميل پرسشنامه خانوار، شورا و دهياري در روستاهاي مورد مطالعه و برخي اسناد بدست آمده است. داده هاي جمع آوري از طريق نرم افزارGis ،Spss ، آمار توصيفي و آزمون آماري (رگرسيون خطي) تجزيه و تحليل شده است. نتيجه نشان مي دهد كه جريان جمعيت و جريان سرمايه دو جريان غالب فضايي ناحيه بوده كه سبب تحولات فضايي، كالبدي در ناحيه شده است. گسترش فيزيكي كالبدي لجام گسيخته و تغييرات بافت سكونتگاهي، گسترش واحدهاي خدماتي ـ كارگاهي، افزايش ساخت و ساز در بخش مسكن موجب پديده خزش روستايي شده كه تخريب زمين هاي زراعي و باغي را در پي داشته است.

Cities and villages are considered as two main components of geographical foundation of any area which have special relations based on their socio-economic and spatial characteristics. Rural-urban linkages are the results of interactions between rural settlements and urban centers of a region. These linkages are created due to the different flows of people, goods, information, technology, and innovation between urban and rural areas which in turn create many socio-economic and cultural changes in rural environments. The aim of the present study is to identify the internal and external spatial flows of rural settlements and their role and effects on the formation and expansion of the rural sprawl processes. The study area is Solaiman Abad located in rural division (Dehestan) of Golijan in Tonekabon County. Required data were collected through documentary and the field study by completing questionnaire and doing interview with rural household heads, rural council members, and rural managers. For data analysis, some software and methods are applied including: GIS, SPSS, descriptive statistics and statistical test (linear regression). The results show that two dominant spatial flows in the study area are population flows and capital flows which cause the spatial-physical changes of the region. Some factors such as unplanned expansion of cities, changes occurred in settlement textures, expansion of industrial and service units and increasing housing construction have caused the rural sprawl and have led to destroying fertile agricultural lands of the region.