بررسي و تعيين شاخص هاي تشخيص اراده و قوه تمييز در بيماران رواني ارجاعي به بخش روان پزشكي قانوني

زمينه و هدف: با توجه به عدم وجود تعاريف دقيق واژه هاي اراده و تمييز از ديدگاه حقوق و روان شناسي و انطباق اين تعاريف با اختلالات رواني و هم چنين وجود اختلاف نظر بين كارشناسان جهت تعيين مسئوليت كيفري بيماران رواني براساس ماده 149 قانون مجازات اسلامي لازم شد تا در جهت تعيين شاخص هاي اين دو مفهوم اين طرح پژوهشي انجام پذيرد. روش بررسي: اين پژوهش با به كار گيري تكنيك فوكوس گروپ و برگزاري پنج جلسه تخصصي با حضور روان پزشكان، حقوق دانان و قضات شعب مختلف برگزار گرديد. در هر جلسه متن ماده واحده 149 قانون مجازات اسلامي در اختيار افراد قرار گرفت و از آن ها خواسته شد دو واژه اراده و قوه ي تمييز كه در متن اين ماده واحده به آن اشاره شده است را تعريف كنند. يافته ها و نتيجه گيري: با جمع بندي مطالب مطرح شده توسط قضات؛ روان پزشكان و حقوق دانان تعاريفي كاربردي براي دو واژه تمييز و اراده ارايه گرديد: اراده «نوعي توانمندي نفساني توام با شعور است كه به طور مستقيم منشا بروز رفتار مي شود و در همراهي با صفت قدرت منجر به اختيار و انتخاب آزاد عمل در مقابل اجبار و اضطرار مي گردد». اگر فاعل قدرت نداشته باشد، عملي به وقوع نمي پيوندد و اگر قدرت داشته باشد و اراده نداشته باشد فعل او اختياري محسوب نمي گردد. قوه تمييز را نيز مي توان اين گونه توصيف نمود: «توانايي فهم ماهيت افعال و درك و پيش بيني آثار و تبعات آن براي خود و ديگران و قدرت تشخيص مباح از ممنوع».