معرفي و تحليل سفال هاي دوران اسلامي محوطه ي زينوآباد -بهار، همدان

دشت همدان-بهار واقع در كرانه هاي شمالي كوه الوند در استان همدان با داشتن شرايط مناسب زيستي، از جمله؛ خاك حاصلخيز، مجموعه اي از رودخانه هاي دائمي و فصلي و موقعيت ارتباطي و تجاري به عنوان يكي از مهم ترين كانون هاي جوامع انساني در دوره هاي مختلف تاريخي در غرب ايران شناخته مي شده است. محوطه ي نويافته ي «زينوآباد» با وسعتي بيش از 6 هكتار، بعد از محوطه ي هگمتانه، بزرگترين محوطه ي دوره ي اسلامي اين دشت محسوب مي شود كه طي بررسي محوطه هاي اسلامي اين دشت در طول تابستان سال 1394 توسط نگارندگان مورد شناسايي قرار گرفت. در اين بررسي از يك سو به دليل تنوع و فراواني گونه هاي شاخص سفال اسلامي محوطه ي زينوآباد و از سوي ديگر به منظور معرفي سفالينه هاي اسلامي منطقه، اين محوطه به صورت جداگانه و با روش بررسي سيستماتيك و با رويكردي جديد مورد مطالعه قرار گرفت. هدف اصلي در اين مقاله معرفي گونه هاي سفال هاي اسلامي منطقه ي همدان با تكيه بر مطالعات سفالينه هاي محوطه ي زينوآباد است؛ علاوه بر اين، در اين مقاله سعي شده است به پرسش هايي از قبيل؛ انواع سبك هاي تزييني سفالينه هاي اسلامي محوطه زينوآباد كدامند؟ و يافته هاي سفالي دوران اسلامي اين محوطه مربوط به چه قروني هستند؟، پاسخ داده شود. با مطالعات صورت گرفته مشخص گرديد كه ظروف بدون لعاب ساده، بدون لعاب با نقوش كنده شانه اي، ظروف منقوش با پوشش گلي از انواع معروف به ظروف نيشابور و ظروف شامپليو يا شانلوه از سفالينه هاي قرون نخستين اين محوطه مي باشند. ظروف بدون لعاب با نقوش قالبي، لعاب دار ساده ي تك رنگ، ظروف معروف به قلم مشكي، سبك سيلوتو، سفالينه هاي سبك سلطان آباد و سفالينه هاي منقوش روي لعاب از نوع زرين فام نيز از تكنيك هاي رايج سفالگري قرون ميانه ي اين محوطه محسوب مي شوند. همچنين بيشترين حجم سفالينه هاي اسلامي مربوط به قرون ميانه و به ويژه دوره ي ايلخاني است كه سبك هاي رايج از قبيل قلم مشكي، سيلوتو، ظروف سلطان آباد و زرين فام هاي قرن هشتم، نمونه هاي از ظروف اين دوره هستند. علاوه بر اين مطالعات تطبيقي نشان داد كه سفالينه هاي به دست آمده، قابل مقايسه با نمونه هاي خارج از اين منطقه، از جمله: نيشابور، سلطان آباد، سلطانيه و تخت سليمان و محوطه هايي از قبيل: هگمتانه، ارزانفود و سامن در داخل حوزه ي استان همدان مي باشند.