مدل سازي محتواي كربن آلي خاك بر اساس شاخص هاي توپوگرافي و ويژگي هاي خاك كشت زارهاي ديم گندم

سابقه و هدف: كربن آلي خاك از عوامل مهمي است كه بر كيفيت خاك، آب و اتمسفر موثر است. محتوي كربن آلي خاك تابعي از اثرات متقابل اقليم، پوشش گياهي، زهكشي، مديريت زراعي، كاربري اراضي و ويژگي هاي خاك از جمله بافت خاك، نوع كاني و ساختمان خاك است (7). درصد شيب و موقعيت هاي مختلف توپوگرافي بر حفظ رطوبت خاك و ايجاد شرايط مناسب براي استقرار گياهي و در نتيجه ميزان انباشته شدن و تجزيه كربن آلي خاك موثر مي باشند (2). در ميان اثر ويژگي هاي خاك بر كربن آلي خاك، بيش ترين پژوهش بر بررسي اثر اجزاي بافت خاك صورت گرفته و نتايج متفاوتي در اين خصوص گزارش شده است (16-18). هدف از اين پژوهش ارائه مدل رگرسيوني است كه با استفاده از شاخص هاي توپوگرافي و ويژگي هاي خاك، كربن آلي خاك را در كشت زارهاي ديم واقع در منطقه نيمه خشك برآورد نمايد. مواد و روش ها: در اين پژوهش 110 نمونه خاك به صورت تصادفي در سه تكرار از مزارع ديم گندم شهرستان خدابنده واقع در جنوب استان زنجان در سال 1392 تهيه شد. شاخص هاي توپوگرافي شامل درصد شيب، شاخص خيسي، همواري بستر دره داراي چند قدرت تفكيك و انحناهاي قائم، افقي، عمومي، حداقل و حداكثر با استفاده از مدل ارتفاع رقومي با قدرت تفكيك 90 متر در 90 متر به دست آمدند. ويژگي هاي خاك شامل شن، سيلت و رس، pH گل اشباع و محتوي كربن آلي در آزمايشگاه اندازه گير ي شدند. در صورت عدم تبعيت داده ها از توزيع نرمال از روش تبديل جانسون استفاده شد. با به كارگيري روش رگرسيون حداقل مربعات جزئي، مدلي براي بيان تغييرات محتوي كربن آلي خاك (80=n) ارائه شد. روش اعتبارسنجي تقاطعي به صورت جداسازي تكي براي انتخاب بهترين مدل براساس تعداد مولفه هاي اصلي بكار رفت. سپس، مدل انتخاب شده با استفاده از مجموعه جديدي از داده ها (30= n) مورد ارزيابي قرار گرفت. كل فرآيند ارائه مدل و آزمون آن در سه تكرار به صورت گروه بندي داده ها در قالب داده هاي مدل و آزمون آن صورت گرفت. يافته ها: در ميان شاخص هاي توپوگرافي كربن آلي خاك بيشترين همبستگي را به ترتيب با مقادير نرمال شده شاخص خيسي (5901/0P