بررسي منابع آب دشت شيرامين با استفاده از روش هاي آماري چندمتغيره

سابقه و هدف: آب زيرزميني جز يكي از مهم ترين منابع آب شيرين در دسترس انسان به حساب مي آيد. آب زيرزميني براي اهداف مختلف از جمله شرب، بهداشت، كشاورزي و صنعت استفاده مي شود. از اين رو بررسي، شناخت و حفاظت از آن به خصوص در مناطق خشك و نيمه خشكي همانند ايران ضروري به نظر مي رسد. منطقه شيرامين با دارا بودن آبخواني به مساحت تقريبي 34 كيلومترمربع يكي از دشت هاي حاشيه درياچه اروميه است. درك عميق از فرايندهاي غالب هيدروژئوشيميايي بر سيستم آبخوان در مديريت منابع آب زيرزميني بسيار مهم مي باشد. روش هاي گرافيكي از جمله روش هاي معمول در شناخت فرايندهاي غالب آب زيرزميني مي باشد، اما عدم استفاده از برخي پارامترهاي شيميايي همانند (نيترات، آرسنيك و ...) از جمله محدوديت هاي آن مي باشد. روش آناليز آماري چندمتغيره (تحليل عاملي، خوشه بندي) به عنوان روشي مكمل همراه با روش هاي گرافيكي براي شناخت عوامل موثر در كيفيت آب زيرميني، منشاء يابي آلودگي ها و جهت طبقه بندي نمونه هاي مشابه مورد استفاده قرار گرفته است. استفاده از سامانه اطلاعات جغرافيايي (GIS) در كنار روش هاي فوق منجر به ديد بهتر و درك آسان تر در بحث آب هاي زيرزميني مي شود. هدف اين پژوهش، شناسايي عوامل موثر بر كيفيت منابع آب منطقه شيرامين، منشايابي آنها و تحليل هيدروژئوشيميايي آنها به كمك روش هاي تحليل آماري چندمتغيره، گرافيكي و GIS مي باشد. مواد و روش ها: به منظور بررسي آب هاي زيرزميني منطقه شيرامين، 18 نمونه آب زيرزميني از سراسر دشت با در نظر گرفتن بهترين پراكنش، جمع آوري و آناليز شد. براي تفسير و نشان دادن نتايج پژوهش، روش هاي تحليل آماري چندمتغيره (تحليل مولفه هاي اصلي (PCA) و تحليل خوشه اي سلسله مرتبه اي (HCA))، جدول همبستگي، روشهاي گرافيكي و GIS استفاده شده است. يافته ها: مقدار نيترات بالاتر و فلورايد كمتر از حد مقدار استاندارد مي باشد. تحليل عاملي منجر به استخراج 4 عامل (مولفه اول: مولفه كربناته، مولفه دوم: مولفه ناشي از تغذيه بارش و مولفه سوم: ناشي از سولفوفلور، مولفه چهارم مولفه نيترات) شد. خوشه بندي سلسله مرتبه منجر به استخراج دو خوشه شده به نام هاي HCA1 (خوشه اول) و HCA2 (خوشه دوم) شد. نمونه هاي مربوط به خوشه اول در بالادست دشت با كيفيتي بهتر و نمونه هاي مربوط به خوشه دوم در پايين دست دشت با EC بالاتر و كيفيتي نامناسب تر قرار دارند. نتيجه گيري: استفاده از روش هاي تحليل هاي چندمتغيره آماري در شناخت عوامل موثر بر كيفيت آب و خوشه بندي آنها خيلي موثر مي باشد. همچنين استفاده از روش هاي گرافيكي و GIS در درك فرايندهاي هيدروژئوشيمايي و مكان يابي آنها كمك بسزايي مي كند.