ارزيابي فني سيستم آبياري باراني در شرايط زارعين (استان اصفهان و همدان)

سابقه و هدف: طراحي و اجراي نادرست سامانه هاي آبياري باراني كلاسيك ثابت، كلاسيك ثابت فصلي و ويلمو ، بازده آنها را كاهش مي دهد و باعث غيريكنواختي پخش آب و ايجاد رواناب در سطح مزرعه مي شود. ازاينرو به منظور بررسي كارايي و عملكرد اين سامانه ها تعدادي طرح آبياري در مزارع سيب زميني شهرستان هاي فريدن و بهار(قطب هاي سيب زميني كاري استان هاي اصفهان و همدان)مورد ارزيابي فني قرارگرفت و مشخصه هاي راندمان پتانسيل كاربرد، راندمان واقعي كاربرد آب در ربع پائين و ضرايب يكنواختي تعيين شد. مواد و روش ها: اين تحقيق در 9 مزرعه منطقه فريدن استان هاي اصفهان و 10 مزرعه دشت بهار همدان بر روي محصول سيب زميني انجام شده است. خصوصيات خاك مورد مطالعه در منطقه فريدن قابليت نفوذ متوسط (2-5/1 سانتي متر در ساعت) با بافت خاك سطحي متوسط تا نسبتاً سنگين و سامانه هاي آبياري مورد نظر از نوع كلاسيك ثابت با آبپاش متحرك بود. در دشت بهار استان همدان بافت خاك مزارع مورد مطالعه لوم، لوم رسي، لوم سيلتي، لوم رسي سيلتي و سامانه هاي آبياري مورد ارزيابي كلاسيك نيمه متحرك و ويلمو بود. ارزيابي سامانه ها طبق روش شناسي مريام و كلر (1978) صورت گرفت(5). پارامترهاي مورد نياز ارزيابي فني شامل PELQ، AELQ، CU و DU بود. همچنين متغير هاي هيدروليكي سيستم شاملQ ،H و P اندازه گيري شد. قبل از انجام آزمايش ها، رطوبت خاك محل هاي آزمايش به منظور تعيين نقصان رطوبت خاك (SMD) اندازه گيري شد. فشار و دبي آبپاش ها در ابتداء، وسط و انتهاي سامانه و نيز در محل انجام ارزيابي سامانه هاي آبياري اندازه گيري شد. پس از زماني حدود 2 ساعت، فشار و دبي در آبپاش ها و حجم آب داخل قوطي ها اندازه گيري شدند، و يكنواختي و راندمان هاي سامانه ها محاسبه شدند. يافته ها: ميانگين مشخصه هاي PELQ،AELQ ، CU و DU در مزارع به ترتيب 8/60، 2/57، 3/75 و 2/66 درصد بدست آمد. نتايج نشان داد پائين بودن PELQ در بيشتر موارد بعلت فقدان آگاهي بهره برداران در مورد نحوه استفاده بهينه از سامانه از جمله كنترل فشار ورودي به سامانه، استفاده هم زمان از تعداد زياد آبپاش و مدت نامناسب كاركرد هر يك از آبپاش ها است كه نهايتاً منجر به عدم رعايت ساعت و دور آبياري مي گردد. برابري راندمان پتانسيل و راندمان واقعي كاربرد آب در برخي مزارع، بيانگر كمبود آب در آنها و بحران آب در فصل زراعي بوده است. در دشت بهار استان همدان ميانگين پارامتر هاي PELQ، AELQ، CU و DU در هر10 سامانه ارزيابي شده به ترتيب برابرند با : 0/53، 6/45، 1/81، 1/71 درصد. ميانگين پارامتر هاي PELQ ، AELQ ، CU و DU در سيستم هاي ويلمو به ترتيب 1/55، 1/51، 7/66 و 4/81 و در سيستم هاي كلاسيك ثابت1/52، 3/43، 73 و 81 درصد بدست آمد. نتيجه گيري:نتايج نشان داد پايين بودن راندمان پتانسيل كاربرد ربع پايين در بيشتر مواقع در مزارع مورد بررسي علل اقتصادي داشته است و كمبود فشار و دبي آبپاش ها علت پايين بودن DU و CU مي باشند.