بررسي و تحليل نقش پيك ها در محبت نامه ي ابن نصوح شيرازي

هدف این مقاله بررسی و تحلیل نوآوری‌های ابن نصوح‌شیرازی، شاعر قرن هشتم و نقش پیك‌ها در منظومه‌ی محبت‌نامه است. محبت‌نامه از منظومه‌هایی است كه زیرمجموعه‌ی ده‌نامه‌ها قرار می‌گیرد. ده‌نامه؛ منظومه‌ای عاشقانه و روایی است در قالب تلفیقی غزل و مثنوی كه بر اساس تبادل نامه میان عاشق و معشوق شكل می‌گیرد. الگوی اصلی اغلب ده‌نامه‌‌سرایان، ده‌نامه‌‌ی اوحدی‌مراغه‌ای است اما ابن‌نصوح در این عرصه‌، دست به نوآوری‌هایی زده است. هنرنمایی ابن نصوح دراین است كه هم تعداد پیك‌ها را افزوده و هم بسیار هوشمندانه، این پیك‌ها را درخیال‌آفرینی به كار برده است. محبت‌نامه‌ ده پیك دارد: ماه، خورشید، باد صبا، باد شمال، شانه، آیینه، شمع، پروانه، گل و بلبل. در حقیقت، ابن نصوح ده‌نامه‌ی خود را نه بر پایه‌ی نامه‌ها بلكه بر اساس این ده پیك بنا كرده است. بنابراین، نه تنها نامه‌ها در محبت‌نامه بر اساس گفتگوی میان عاشق یا معشوق با پیك‌ها شكل می‌گیرد؛ بلكه پیشبرد روایت نیز بر عهده‌ی پیك‌هاست. وی هنرمندانه میان هرپیك، فرستنده و گیرنده‌ی آن تناسبی دلنشین برقرار ساخته است. همچنین این ده پیك درمضمون‌آفرینی، ساخت و تداعی تصاویر و فضاسازی در محبت‌نامه نقش اساسی دارند. مهم‌ترین پیك محبت‌نامه، پیك ششم یعنی آینه است. ابن‌نصوح به خوبی از این پیك و رمز آینه بهره برده است. آینه، نقطه‌ی عطف روایت، در محبت‌نامه است. معشوق پس از دیدن حقیقت عشق درآینه و آگاهی از اتحاد عاشق و معشوق، دگرگون شده و پس ازآن است كه مقدمات وصال فراهم می‌گردد. پژوهش‌هایی بدین شیوه می‌تواند در شناساندن ارزش ادبی ده‌نامه‌ها، بسیار موثر باشد؛ گونه‌ای كه تقریبا ناشناخته است.