بازشناسي عناصر تاريخي هسته شهر ايراني؛ مطالعه موردي؛ هسته تاريخي مركز شهر كرمانشاه

با آغاز روند نوسازي معاصر بسياري از ساختارها و عناصر شهر كهن ايراني اسلامي دچار دگرگوني شدند. از اين رو بسياري از عناصر هويت بخش شهري كه تاريخ و پيشينه و شخصيت شهر را در خود داشت به مرور از ميان رفت و شهرها در پرشتاب ترين دگرگوني تاريخي تا آن زمان، شكل و ساختار تازه اي يافتند. شهر قديم در اين روند دگرگوني عناصر داراي كاركرد اجتماعي را از دست داد و عناصري جديد و بيش تر با محوريت خودرو را جايگزين آن كرد. شهر تاريخي كرمانشاه كه بر سر راه تجاري ايران- ميان رودان، با پيشينه اي تاريخي درخور، در دوران مختلف پيش و پس از اسلام از اهميت چشمگيري برخوردار بود و بنا بر اسناد تاريخي تا اواخر دوره قاجار در اوج رونق و شكوفايي بوده است. از اين رو، در دوران تاريخي كرمانشاه از مركز شهري پويا و با عناصر گوناگوني برخوردار بود. پس ازآن، با فرايند نوسازي اين شهر نيز چون بسياري از شهرهاي ايران، تحولات عميقي را تجربه كرد و با دگرگوني كاركرد آن و نيز ورود خودرو و ديگر نمادهاي نوسازي، مركز شهر دچار دگرگوني ژرفي شد؛ به گونه اي كه ماهيت مركزيت و هويت آن از ميان رفت و به تدريج به فراموشي سپرده شد. هدف از اين پژوهش كه به روشي توصيفي تحليلي انجام گرفته، بازشناسي عناصر هسته مركزي شهر كرمانشاه با استفاده از منابع، اسناد، سفرنامه ها و مدارك مرتبط است. يافته هاي پژوهش نشان مي دهد كه با توجه به جايگاه شهر كرمانشاه در اواخر قاجاريه مركز شهر از عناصر گوناگون با عملكرد مختلف سياسي، اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي در چارچوب يك نظام سامان يافته برخوردار بود. اين عناصر با توجه به شرايط زمان، منعكس كننده روابط قدرت، مذهب، فرهنگ، اقتصاد و اجتماع بودند كه امروزه برخي از آن ها كاملاً از ياد رفته اند. عمده ترين اين عناصر عبارت بوده اند از قصر حكومتي، ميدان مشق، نقاره خانه، مسجد جامع، بازار، ميدان توپخانه و ديوان خانه.