زمين شيمي عناصر خاكي كمياب سامانه دگرساني منطقه بصيرآباد، شمال خاور اهر، شمال باختر ايران

منطقه بصيرآباد (شمال خاور اهر، استان آذربايجان شرقي) بخشي از پهنه ماگمايي سنوزوييك اهر- ارسباران در شمال باختر ايران است. نفوذ سنگ هاي آذرين گرانيتي و گرانوديوريتي به سن اليگوسن به درون سنگ هاي آتشفشاني ائوسن (آندزيت، تراكي آندزيت، آندزي- بازالت و بازالت) سبب رخداد كاني سازي فلزي به همراه گسترش پهنه هاي دگرساني گسترده اي در اين منطقه شده است. بررسي هاي كاني شناسي نشان مي دهند كه اين پهنه ها شامل دگرساني هاي سيليسي (كوارتز)، آرژيليك حد واسط و پيشرفته (كائولينيت، اسمكتيت، كوارتز و آلونيت)، و پروپيليتيك (كلريت، اپيدوت، آلبيت وكلسيت) هستند. كانسنگ هاي درونزاد در رگه ها و رگچه هاي پهنه دگرساني سيليسي شامل پيريت، كالكوپيريت و گالن هستند كه توسط كووليت، كاني‌هاي كربناتي مس (مالاكيت و آزوريت) و اكسيد‌ها و هيدرواكسيد‌هاي آهن (گوتيت، ليمونيت و هماتيت) با منشأ برونزاد همراهي مي شوند. الگوهاي توزيع REEs بهنجار شده با كندريت تفريق و غني شدگي LREEs نسبت به HREEs و رخداد بي هنجاري هاي منفي متغير Eu در همه پهنه هاي دگرساني را نمايش مي دهند. محاسبات تعادل جرم عناصر با استفاده از روش ايزوكون نشان مي‌دهند كه پهنه هاي دگرساني سيليسي و آرژيليك حد واسط در طي توسعه و تكوين خود به ترتيب دچار تهي شدگي و غني شدگي REEs شده اند. افزون بر اين، گسترش پهنه هاي دگرساني آرژيليك پيشرفته و پروپيليتيك با غني شدگي LREEs و تهي شدگي انتخابي HREEs همراه بوده است. بررسي هاي بيشتر آشكار مي كنند كه رخداد بي هنجاري منفي Eu (20/0- 23/0) در پهنه دگرساني سيليسي با فراواني يون هاي كلريدي، افزايش فوگاسيته اكسيژن سامانه گرمابي و طبيعت به شدت اسيدي سيال در ارتباط است. نتايج به دست آمده از مطالعات زمين شيميايي (محاسبات تعادل جرم، تغييرات در مقادير بي هنجاري هاي Eu و Ce و نسبت هاي عناصر خاكي كمياب) پيشنهاد مي كنند كه تغييرات pH و دما، فوگاسيته اكسيژن، اختلاف در فراواني و نوع يون هاي كمپلكس ساز در محلول، نسبت آب به سنگ و حضور كاني هايي مانند كائولينيت، گوتيت، اسمكتيت، هماتيت و آلونيت نقش مهمي در تفريق، تحرك، و توزيع لانتانيدها در سامانه دگرساني مورد مطالعه داشته اند.