بررسي رويكرد تاريخ‌مندانه به معرفت ديني با تأكيد بر نگاه تاريخي به قرآن

Survey of the historical approach to the religious gnosis emphasizing on the historical vision to the Koran

تاريخي‌نگري يكي از روش‌هاي فيلسوفان غربي در بررسي متون ديني است كه طي دهه‌هاي اخير در ميان روشنفكران مسلمان نيز رواج يافته است. در اين نگرش، معرفت ديني تاريخ‌مند تلقي شده و به هيچ وجه قابل تسري به زمان‌هاي ديگر نيست؛ به تعبير ديگر ميان دوره‌هاي معرفتي نوعي گسست وجود دارد. بر همين اساس قرآن كه متن اصلي مسلمانان محسوب مي‌شود نيز همواره در معرض تفاسير و برداشت‌هاي مختلف قرار گرفته است اما هيچ‌كدام از اين خوانش‌ها مطلق نيست بلكه هر فهمي از اين متن تاريخ‌مند بوده و تحت تأثير زمينه‌هاي متن در دوره‌هاي زماني متفاوتي شكل گرفته است. طرف‌داران اين نگرش در دنياي اسلام، تأكيد مي‌كنند كه قرآن يك محصول فرهنگي و مختص عصر نزول است و نمي‌تواند در زمان‌هاي بعدي نيز يك متن مرجع قرار گيرد؛ بر اين اساس، بايد رويكرد جزم‌انديشانه نسبت به هر نوع معرفت ديني متخذ از قرآن را كنار نهاد و به قهرآن به‌عنوان يك پديده تاريخي نگريست. بررسي ادعاهاي طرف‌داران اين نگرش نشان مي‌دهد كه برخي مباني تاريخي‌نگري مخدوش و قابل نقد است و گرچه اين رويكرد در برخي تعاليم ديني و به‌ويژه فقهي قابل پيگيري است، چراكه در تاريخ انديشه اسلامي و روش‌هاي فهم در متون ديني چنين سابقه‌اي وجود دارد، اما نمي‌توان آن را به همه آموزه‌هاي ديني تسري داد و با عينك تاريخي به همه تعاليم ديني نگريست.

The Historicism in Western Philosophy is considered as a research method in religious texts which has been expanded among the Muslim Intellectuals recently. Accordingly, religious episteme is a historical phenomenon and has not been transmitted to the other periods and on other words, there is a gap between the epistemic periods. Hence the QURAN is the central text of Muslims which is interpreted in different manner, while none of them are not absolute one. In fact, all interpretations of Quran are historical and have been affected by the contexts. Its proponents argued that the Quran is cultural and contextual text, so dogmatic approaches on religious episteme that has been received through Quran, should be abandoned. It must be taken into consideration as a historical phenomenon. Assessment of their claims shows that certain principles of historicism is ambiguous  and capable to be criticized; Although This approach rooted in the history of Islamic thought and methods of the text  understanding  but it will not be able to be applied to all religious teachings and evaluated by historical method