تحليل شيوه‌هاي گوناگون بازنمايي گفتار در داستان‌هاي فارسي قبل و بعد از نهضت ترجمه در عصر قاجار

An Analysis of the Different Speech Representation Categories in Persian Stories before and after the Translation Movement Qajar Era

بازنمايي گفتار از مهم ترين ابزارهاي نويسندگان در تاليف متون روايي و به‌خصوص داستان به‌شمار مي رود. نقل قول مستقيم و غيرمستقيم، كه دو شيوه بازنمايي گفتار هستند، نام‌هاي آشنايي در زبان فارسي محسوب مي شوند، اما درباب بازنمايي گفتار در زبان فارسي كمتر بحث شده است. مقاله حاضر به بررسي و مقايسه شيوه هاي گوناگون بازنمايي گفتار در داستان هاي فارسي قبل از نهضت ترجمه در دوره قاجار و داستان هاي تاليف‌شده بعد از اين نهضت مي پردازد و ويژگي هاي بسامدي، كاركردي و زبان‌شناختي هركدام از مقوله هاي بازنمايي گفتار را ارزيابي مي‌كند. براي اين كار از الگوي بازنمايي گفتار سمينو و شرت (2004) بهره گرفته شده است كه برپايه الگوي ليچ و شرت (1990) استوار است. داده هاي اين تحقيق از هفت داستان فارسي مربوط به قبل از نهضت ترجمه و هفت داستان مربوط به بعد از اين نهضت با حجم برابر انتخاب شده است. در پايان، اين نتيجه حاصل شد كه گفتار مستقيم (آزاد) بيشترين كاربرد را در داستان هاي قبل و بعد از دوره ترجمه به خود اختصاص داده است كه دليل آن نيز ماهيت اين مقوله در دادن حالت نمايشي به گفتار و زنده و ملموس تر جلوه‌دادن آن است. كاربرد زياد گفتار مستقيم (آزاد) در داستان هاي جديد با توجه به اهميت‌يافتن فرديتِ شخصيت هاي داستاني در رمان هاي مدرن نيز توجيه پذير است. همچنين، در طول زمان از تعداد گفتار مستقيم (آزاد) و روايت كنش گفتار به‌منزله شيوه‌هاي بازنمايي گفتار كاسته شده و بر تعداد گفتار غيرمستقيم و خصوصاً غيرمستقيم آزاد افزوده شده است.

Speech representation is one of the most important tools which is used by writers in writing narrative texts and specifically stories. Although direct and indirect speech, which are two speech representation categories, are familiar names in Persian language, speech representation has been neglected in Persian language. This article investigates and compares different speech representation categories used in Persian stories written before translation movement in Qajar era and stories written after this movement and assesses the frequency, functional and linguistic characteristics of each category. For this purpose, the Semino and Short’s model of speech representation (2004) which is based on Leech and Short’s model (1990) is used. The research data is elicited from 7 stories written before translation movement and other 7 stories written after this movement in equal volumes. Finally, we conclude that (free) direct speech is the most frequent category in the stories written before and after translation movement and this is because of the nature of this category in producing the effects of dramatization and vividness. Also, the high frequency of (free) direct speech in recent stories can be related to the key role of characters’ individuality in modern novels. Moreover, the use of (free) direct speech and narrator’s representation of speech acts as the speech representation categories have decreased during the time but the use of indirect speech and specifically free indirect speech have increased.