تبيين شناخت شناسانه عليّت در حكمت متعاليه

Epistemological Explanation of Causality in Transcendent Philosophy

مباني و امكانات فلسفۀ صدرا به ما اجازه مي‌دهد تا براي رسيدن به تبيين شناخت‌شناسانۀ عليت، سه تغيير اساسي انجام دهيم: نخست، در فاعل شناخت و دوم، در متعلق شناخت و تغيير سوم، در خود شناخت. در فاعل شناخت، براساس مباني فلسفۀ صدرا، نفس با بدن و قواي خود به نحو حيثيت تقييدي شأني، اتحاد و بلكه عينيت وجودي دارد؛ به‌طوري‌كه مسئله دوگانگي نفس و بدن رفع مي‌شود، نفس با جهان خارج ارتباط مستقيم برقرار كرده و آن را ادراك مي‌كند. در متعلق شناخت، هم براساس مباني فلسفۀ صدرا، حقايق فلسفي مانند ضرورت، عليت، وحدت، فعليت و ... به‌نحو حيثيت تقييدي اندماجي با وجود خارجي و واقعيت عيني اتحاد و بلكه عينيت وجودي داشته و بدين‌ترتيب دستگاه شناسايي انسان آن را مستقيم ادراك مي‌كند. در مورد شناخت براساس مبناي صدرا، علم امري وجودي است، نه ماهوي؛ بدين‌ترتيب مي‌تواند ارتباط عالم و معلوم را برقرار و تبيين كند. براساس اين‌سه تغيير بنيادين در فلسفۀ صدرا عقل، عليت را در خود ادراك و شهود حسي، به‌نحو مستقيم ادراك و شهود عقلي مي‌كند و در مرحلۀ ديگر، مفهوم عليت را انتزاع مي‌كند.

Transcendent Philosophy provided us with three ways for dealing with the epistemologically explanation of causality: the first way in the subject of knowledge, the second in the object of knowledge, and the third in the knowledge itself. In the subject, according to Sadra’s philosophy, soul is united with body and its faculties in the manner of ‘status restricting regard,’ but even has an existential unity with it, So that the problem of soulbody duality resolves, and soul connects directly with the world and perceives it. In the object, according to Sadra’s philosophy again, philosophical truths like necessity, causality, unity, actuality, etc. are united with external existence and objective reality in the manner of ‘condensation restricting regard,’ but even they have existential unity, so that the human knowing apparatus directly perceives it. And in the knowledge itself, according to Sadra, the cognition is existential, not quidditative, so that it could connect the knower and known and explain them. According to this substantive change in Sadra’s philosophy, reason directly perceives and intuits rationally the causality in the sensual perception and intuition itself, and in another stage abstracts it.