كاربرد روش اصلاح موتاسيوني جهت ارزيابي لاين‌هاي موتانت برنج (Oryza sativa L.) متحمل به شوري

Evaluation of rice (Oryza sativa L.) mutant lines tolerant to salinity using mutation breeding procedure

اصلاح ارقام برنج مقاوم به شوري يكي از بهترين راه ها براي بهره برداري از خاك هاي شور است. استفاده از اصلاح موتاسيوني با ايجاد تنوع ژنتيكي فراوان مي تواند به انتخاب ارقام جديد براي بهبود برخي از صفات مهم اقتصادي كمك كند. بدين منظور بذور برنج  رقم طارم محلي را تحت تيمار دو موتاژن شيميايي اتيل متان سولفونات و تيمار تركيبي متيل نيتروز اوره+سديم آزيد  قرار داده و در نسل دوم بوته هايي كه ازنظر صفات مهم اقتصادي مطلوب بودند انتخاب و در نسل سوم تحت استرس شوري قرار داده شدند.  اين آزمايش به منظور ارزيابي واكنش لاين هاي موتانت در برابر شوري در مرحله گياهچه اي انجام گرفت. آزمايش به‌صورت فاكتوريل در قالب طرح كاملاً تصادفي در سه تكرار، در محيط هيدروپونيك در سطوح شوري صفر و 12 دسي‌زيمنس بر متر اجرا شد. بنا بر نتايج به‌دست‌آمده، دو لاين موتانت حاصل از تيمار اتيل متان سولفانات با دارا بودن ميزان زيست‌توده بالا و نسبت سديم به پتاسيم كم به همراه رقم نونابوكرا در گروه متحمل قرار گرفتند.  اين گياهان در مقايسه با طارم محلي (غير موتاژن) در تنش شوري تحمل بالاتري داشتند.  دو لاين حساس به شوري نيز تحت تيمار اين موتاژن مشاهده شدند، درحالي‌كه اكثر لاين هاي موتانت حاصل از تيمار متيل نيتروز اوره+ سديم آزيد به تنش شوري حساسيت نشان دادند.

Breeding of rice varieties tolerant to salinity is a solution for better exploitation of saline soils. Using mutation breeding methodology with potential of providing high genetic diversity can helps to improve a number of important economic traits. For such purpose rice cultivar Tarrom mahali was treated by two chemical mutagens namely Ethyl Methane Sulfonate (EMS) and mix of Nitrous Urea Methyl + Sodium Azide (NUM+AZ).  In second generation plants with desirable economically important traits were chosen and put under salt stress treatments in the third generation.  In order to evaluate response of mutant lines to salinity in seedling stage a factorial experiment was conducted based on completely randomized design with 3 replications using a hydroponic medium with zero and 12 dsm1.  According to results two EMS treated mutant lines having high biomass and low Na/K ratio together with Nunabukra variety were stayed at tolerant group,  in which, in comparison with nonmutant cultivar Tarrom mahali showed better performance in salt stress conditions and two salt susceptible lines were also obtained under this. While most of mutant lines in Nitrous Urea Methyl + Sodium Azide treatment were sensitive to salinity stress.