بررسي اثر تنظيم‌كننده‌هاي رشد بر كالوس‌زائي گياه داروئي Momordica charantia L.

Evaluation of growth adapter effect on callus induction of Momordica charantia L.

گياه داروئي خربزه تلخ (Momordica charantia L.) متعلق يه تيره كدو، گياهي گرمسيري، چند ساله و سرشار از آهن، فسفر و ويتامين A و C است. با توجه به اهميت اقتصادي و نيز محدود بودن اين گونه گياهي در ايران، روش كشت بافت علاوه بر زمينه پايه ريزي تحقيقات مولكولي، راه مناسبي براي توليد و تكثير تجاري آن مي باشد. در اين تحقيق بذرهاي گياه از منطقه زابل در سال 1392 جمع آوري و آزمايشي به‌صورت فاكتوريل در قالب طرح پايه كاملاً تصادفي با سه فاكتور شامل ريزنمونه (برگ، ميانگره، گره با ميانگره)، در سطوح مختلف توفوردي (2,4D) با غلظت هاي صفر، 25/0 و 5/0 ميلي گرم در ليتر و بنزيل آدنين (BA) با غلظت‌هاي 25/0، 5/0 و 1 ميلي گرم در ليتر) با سه تكرار اجرا شد. پس از گذشت سه ماه به‌ترتيب : طول، عرض، ارتفاع، درصد كالوس زايي، رنگ كالوس، وزن‌تر و خشك آن اندازه گيري شدند. نتايج حاصل از تجزيه واريانس نشان داد كه در تمامي صفات اندازه گيري شده غلظت هاي مختلف هورمون هاي BA, 2, 4D و نوع ريزنمونه و اثر متقابل آنها اختلاف معني داري در سطح احتمال يك درصد داشتند. به‌طوري‌كه بيشترين عرض، طول، وزن تر و خشك كالوس در تركيب تيماري (mg/l 1) BA به همراه (mg/l 25/0) 2,4D مشاهده گرديد و برهمكنش هورمون (5/0 mg/l) BA و (۲۵/۰ mg/l) 2,4D بر روي ريزنمونه برگ نسبت به ساير فاكتورها اثر بهتري بر ارتفاع كالوس داشته اند. همچنين تمامي غلظت هاي 2,4D و BA در ريزنمونه هاي برگ، صد در صد كالوس زائي را به همراه داشته و بيشترين كالوس هاي توليد شده به رنگ سبز زرد بوده اند.

Momordica charantia L. (Bitter melon) is a perennial  tropical  plant  belongs to Cucurbitaceae family , in rich of iron, phosphorus , vitamins A and C  which has an  economic importance, but according to  limitations dispersal  of this plant in Iran, tissue culture technique is suitable for the mass production of plant seedlings. In this research, the seeds of plant were collected from Zabol area in 2013 and the factorial experiment were done in a completely randomized design at three replications with three factors including explants type (leaves, inter nodes, nodes plus internodes) and phytohormone concentrations (2, 4D at concentrations of 0, 0.25, 0.5 mg per liter and Benzyl adenine (BA) with concentrations of 0.25, 0.5 and 1 mg per liter), were done in GABIT Tissue culture lab. After three months the length, width, height, percentage of callus, callus color, fresh weight and dry weight were measured, respectively. Variance analysis were showed that, all characteristics in different concentration of BA, 2, 4D and type of explants and their interaction were observed significant (P<1%). So the maximum width, length, fresh weight and dry weight of callus observed in combination treatment BA (1 mg/l) with a 2, 4D (0.25 mg/l), interaction between hormone (0.5 mg/l) BA and (0.25 mg/l) 2, 4D. on leaf explants callus height had a better effect than other factors. Also all concentrations of 2, 4D and BA had 100 % callus induction in leaf explants, and the most callus have been green and yellow.