استعاره زدايي از واژه «آسمان» در اشعار كلاسيك فارسي

Demetaphorization of "Sky" in Persian Classic Poems

در زبان فارسي و اشعار كلاسيك درباره آسمان و تأثير آن‌ بر انسان‌ها مطالب متنوعي مشاهده مي شود. معمولا هنگام شرح و توضيح اين اشعار به آرايه استعاره يا مجاز متوسل شده و اغلب آسمان، استعاره يا مجاز از خداوند، قضا و قدر و... دانسته مي‌شود. با نگاهي به پيشينه اعتقادي و اسطوره‌اي مشخص مي‌شود، آنچه در زبان موجود است و به تبع آن در بسياري از اشعار راه يافته است، نه تنها مجاز يا استعاره نيست؛ بلكه باورهايي استوار در فرهنگ گذشتگان اعم از ايراني و غيرايراني است كه همانند ديگر عناصر ديني و باوري بر محمل زبان به اشعار و زبان كنوني فارسي راه يافته است. اين پژوهش سعي دارد تا به ريشه‌يابي آسمان و باورهاي پيرامون آن براساس متون كهن ايراني و اساطير و باورهاي ملت‌هاي ديگر بپردازد و شواهد كاربردي آن باورها را در زبان فارسي با استناد به مثال‌هاي شعري تبيين نمايد. به دليل گستردگي ادبيات فارسي، ديوان چهار شاعر پارسي زبان سده پنجم؛ عنصري، منوچهري، ناصرخسرو و مسعودسعد به عنوان ملاك در نظر گرفته مي‌شود. پس از بررسي كاربردهاي مختلف آسمان در اين اشعار و مقايسه آن با اساطير و باورهاي متقدم بر آن‌ها مشخص مي‌شود كه همه كاربردهاي آسمان در آن‌ها داراي زمينه‌هاي اعتقادي بوده كه به صورت خودآگاه يا ناخودآگاه در زبان اين شاعران منعكس گشته است.

Demetaphorization of Sky in Persian Classic PoemsAbstract In Persian language and classic poems, there are many different ideas about sky. While explaining these poems, often they are described as metaphors and metonymies. By considering mythological background of these metaphors, we can achieve that they are not figures of speech. Indeed they refer to Iranian and nonIranian cultures which appear in modern poems and language. This article aims at searching the origin of sky in Iranian texts and Iranian and universal mythologies and investigating them in Persian poems. In order to achieve this purpose, our database is consisted of four Divans of Onsori, Manuchehri, Naser khosro and Masude saad . After studying the different application of the sky in the database and comparing them with mythological and historical ideas, it would be clear that all of them reveal ancient thoughts consciously or unconsciously. Key words: Sky, Mythology , Demetaphorization, Poems.