ارزيابي تغييرات فيتوشيميايي، مورفولوژيك و فعاليت آنتي‌اكسيداني جمعيت‌هاي گياه بيلهر (Dorema aucheri) كشت شده در محيط‌هاي مختلف

Assessment of Phytochemical, Morphological and Antioxidant Variation of Bilehar (Dorema aucheri) Populations Cultivated in Different Environmental Conditions

مقدمه: بيلهر يا كندل كوهي با نام علمي Dorema aucheri متعلق به تيره چتريان و از جمله گياهان دارويي انحصاري ايران مي‌باشد. با توجه به خطر انقراض اين گونه ارزشمند گياهي تاكنون بررسي جامعي بر روي اثر ويژگي‌هاي اقليمي بر صفات مختلف در جمعيت‌هاي گياه بيلهر در مناطق مختلف جغرافيايي انجام نگرفته است. هدف: بررسي تغييرات صفات مورفولوژيك، فيتوشيميايي و فعاليت آنتي‌اكسيداني در جمعيت‌هاي بيلهر كشت شده در محيط‌هاي مختلف بود. روش بررسي: اين تحقيق در قالب طرح آزمايشي بلوك كامل تصادفي در سه تكرار در نيمه دوم آبان ماه 1393 در سه منطقه مختلف آب و هوايي اجرا شد. محتواي تام فنلي و فلاونوييدي گياه به روش رنگ‌سنجي اندازه‌گيري شد. فعاليت آنتي‌اكسيداني گياه به دو روش روبش راديكال‌هاي آزاد DPPH و قدرت احياكنندگي آهن (FTC) اندازه‌گيري شد و اسانس با روش تقطير با آب به دست آمد. براي بررسي اثر عوامل محيطي بر صفات فيتوشيميايي از تجزيه همبستگي كانونيك (CCA) استفاده شد. نتايج: نتايج حاكي از آن بود كه صفات مورد بررسي بين جمعيت‌ها و مكان‌هاي مختلف از نظر آماري تفاوت معني‌داري داشتند. از لحاظ درصد اسانس و محتواي تركيبات فنوليك، جمعيت گرگو در محيط كشت مارگون و جمعيت ديشموك در شرايط اصفهان به ترتيب بيشترين و كمترين ميزان را نشان دادند. نتيجه‌گيري: جمعيت گرگو عملكرد بهتري از لحاظ صفات فيتوشيميايي و بيشتر صفات مورفولوژيك در كليه مناطق مورد بررسي از خود نشان داد كه پيشنهاد مي‌شود در زمينه اهلي‌سازي اين جمعيت گياهي مطالعه بيشتري انجام شود. گل‌واژگان:Dorema aucheri ، آنتي‌اكسيدان، تركيبات فنوليك، صفات مورفولوژيك، عوامل اقليمي

Background: Bilehar or Kandal koohi (Dorema aucheri) which belongs to umbeliferae family is an endemic species of Iran. In respect to the extinction risk of this valuable species, until now no study has been performed to evaluate the effect of climate features on different traits in D. aucheri populations in different geographical areas. Objectives: The goal of the study was to investigate phytochemical, morphological and antioxidant variation of Bilehar (Dorema aucheri) populations cultivated in different environmental conditions. Methods: The experiment was conducted in a randomized complete block design in three replicates in November 2014 in three different areas. The total phenolics and flavonoid content were determined colorimetrically. The antioxidant activity of extracts were measured using two model systems, DPPH free radical scavenging (DPPH) and reducing iron (FTC). The essential oil was extracted based on hydro- distillation. To investigate the effect of environmental factors on phytochemical characteristics, Canonical Correlation Analysis (CCA) was applied. Results: The results revealed the presense of significant differences between populations and various locations for the studied characteristics. Gorgue and Dishmook populations possessed the highest and the lowest amount of phenolics and essential oil in Margon and Isfahan provinces, respectively. Conclusion: Finally, Gorgue possessed the best performance among all populations in respect to the phytochemical and morphological traits in all provinces, so, further studies are suggested to be done for the domestication of this plant population. Keywords: Dorema aucheri, Antioxidant, Climatic factors, Morphological traits, Phenolic compounds