جهان‌بيني مولوي و كاركرد آيات و احاديث در دفتر اولم ثنوي با تكيه بر نظام گذرايي

The Outlook of Rūmī and the Function of Quranic Verses and Hadiths in Masnavi Mulavi; a Study Based on the Transitivity System

این مقاله بر ارتباط‌ میان گزینش‌ها، فرم‌های زبان‏شناختی اصلی، ایدئولوژی‌ها و قدرت روابط نهفته در هریك از فرم‌ها در مثنویمعنوی تمركز دارد و در آن، برخورد مولوی با ارزش‌ها و اندیشه‌های محوری بیان‏شده در آیات قرآن كریم و احادیث براساس پیش‌فرض‌های تحلیل گفتمان انتقادی و چارچوب تحلیلی مایكل هلیدی در نظام گذرایی نقشگرا بررسی شده‏اند.  بر این اساس، ابیاتی كه به‏طور صریح یا ضمنی، به آیات كتاب آسمانی و احادیث اشاره دارند، با توجه به دستور نظام‌مند و كاركردی هلیدی طبقه‌بندی و تحلیل شده‏اند. با بررسی جهت‌یابی‌های ایدئولوژیكی ابیات و فرایندهای اصلی و فرعی این نتیجه حاصل شد كه جهان‌بینی حاكم بر این بافت عرفانی تصرف مشیت الهی را در تمام امور القا می‌كند. هسته اصلی و مركز معنایی فرایندهای به‏كار رفته در آیات و احادیث از نوع رابطه‌ای است. از طرف دیگر، آیات و احادیثی كه شامل یك فرایند مشخص هستند، می‌توانند به چند فرایند افزایش یابند، یا برعكس چند فرایند نمودیافته در آیات و احادیث در كلام مولوی می‌تواند به یك فرایند تقلیل یابد و به این ترتیب، بر هدف تعلیمی و ارشادی یك نكته خاص تأكید شود.

The present article focuses on the relationships among choices, linguistic models, ideologies and the power of hidden connections in Masnavi Mulavi. The article considers Jalāl ad-Dīn Muhammad Rūmī’s dealing with values and main thoughts expressed in Quranic verses and Hadith based on critical discourse analysis approach and Michael Halliday’s theory of the transitivity system of functional grammar. So, based on Halliday’s theory of systemic functional grammar, it is analyzed and categorized the couplets of Masnavi Mulavi which refer, implicitly or explicitly, to Quranic verses and Hadiths. The ideological contents of the couplets show that according to this mystical text, God’s will rules in all things. The core and the semantic center of processes used in the verses of Quran and Hadiths are “relational process”. On the other hand, the Verses and Hadiths including one distinct process can refer to several processes, or vice versa, several processes can be reduced to one. Thus, it is emphasized on educational aims.