بررسي نظام حاكم بر طراحي تذهيب در نسخ بايسنغري با تكيه بر مطالعه تطبيقي پنج نمونه از تذهيب‌هاي دو نسخه خطي شاهنامه مصور و غيرمصور بايسنغري

از آنجا كه به چگونگي تركيب‌بندي و نظام حاكم بر طراحي تذهيب در نسخ خطي ايراني تاكنون كمتر توجه شده است، مقاله پيش‌رو كوشيده‌ايم تا با تكيه بر روش توصيفي تحليلي موردي و با استفاده از شيوه مطالعه كمّي، از يك‌سو، تذهيب‌هاي دو نسخه خطي شاهنامه مصور و غيرمصور بايسنغري را معرفي و توصيف مي‌كنيم و از ديگر سو، نظام حاكم بر طراحي آن را به بحث بگذاريم. اين دو نسخه از آن جهت انتخاب شد كه نه‌تنها دو نمونه بارز از نسخ خطي ساخته‌شده در سبك كتاب‌آرايي بايسنقري است، بلكه از معدود نسخ خطي اين سبك از كتاب‌آرايي به‌شمار مي‌روند كه در گنجينه‌هاي داخلي حفظ و نگهداري مي‌شوند؛ سبكي كه به باور عموم پژوهشگران، نمونه بارز هنر كلاسيك در ميان سبك‌هاي كتاب‌آرايي ايراني است و ويژگي‌هايش بر تمامي سبك‌هاي پس از خود، از ايران گرفته تا هند مغولي و تركيه عثماني، مؤثر واقع شد. نتايج اين پژوهش نشان داد كه هنرمندان تيموري با بهره‌گيري از برخي قواعد ساده هندسي همچون تقسيم پاره‌خط به بخش‌هاي مساوي، تقسيم دايره به قاچ‌هاي برابر، ساختار شبكه‌اي و بهره‌گيري از تناسباتي نظير 2√/1 و 3√/1 توانستند تذهيب‌هايي زيبا، متناسب و در عين حال ظريف و پرمايه خلق كنند.