بازپژوهي امكان و حجيّت نظام‌سازي در فقه با تأكيد بر نگره شهيد صدر

Researching the Possibility and Authenticity of Systematization in Jurisprudence (With an Emphasis on Shahīd Ṣadr’s Outlook)

یكی از مهم‌ترین مسائلی كه در فقه باید مورد بازپژوهی قرار گیرد این است كه آیا احكام اسلامی مفرداتی هستند بدون ارتباط با یكدیگر یا مجموعه‌هایی با روابط عمیق و تشكیل دهنده یك نظام منسجم؟ نویسندگان مقاله حاضر بر آنند كه در پس مجموعه احكام رابطه بسیار عمیقی نهفته است كه این مجموعه‌ها در هر زمینه‌ای، هنگامی كه با هم در نظر گرفته می‌شوند، نظام منسجمی را می‌سازد برخوردار از مبانی و غایاتی منحصر به فرد كه كشف آن در حیطه توان و بلكه از وظایف مجتهد است. از این رو در این نوشتار در پی آن هستیم كه با تأكید بر دیدگاه شهید صدر كه به نوعی مبدع این اندیشه به شمار می‌رود به تبیین روش دستیابی به نظام بپردازیم. اندیشه شهید صدر تا كنون به صورت الگویی برای نظام سازی فقهی مورد توجه و تبیین قرار نگرفته است و نگره نوین نوشتار حاضر به سوی این مقصود گرایش یافته است. نظامی كه مجتهد كاشف آن است مثل هر حكمی كه وی از ادله استنباط می‌كند نیاز به احراز حجیّت و تأیید شارع دارد و هر چند شهید صدر بحث زیادی در این زمینه نكرده است، لیكن ما در پایان بحث به اثبات حجیت آن پرداخته‌ایم.

One of the most important issues in jurisprudence that has to be researched is to find out whether the Islamic rulings are unique notions (mufradāt) without any correlation or collections with deep relations and forming an integrated system. The writers in this article maintain that there is a very profound relation among the collection of rulings, which in every field, when considered together, constitute an integrated system that enjoys unique principles and purposes, whose unveiling is among the ability, or better say the duties, of a master jurist (mujtahid). Thus, with an emphasis on the viewpoint of Shahīd Ṣadr, who is somehow considered as the innovator of this idea, we intend to explain the method of achieving the system. Shahīd Ṣadr’s idea has not been so far taken into consideration and elucidated as a pattern for jurisprudential systematization and the new perspective of the present writing is directed toward this goal. The system that is discovered by a master jurist needs to achieve authenticity and confirmation by the lawmaker, just as any ruling that he implies from the evidences. Although Shahīd Ṣadr has not discussed much in this field, we have proceeded to prove its authenticity in the conclusion of our discussion.