جلوه‌هاي كودك و كودكي در متون پهلوي و هنر ايران ساساني

بازشناسي حضور و نقش كودكان از خلال مدارك نوشتاري و مادي به جامانده تاريخي با توجه به پراكندگي و محدوديت اين مدارك اغلب كار چندان آساني نيست. از جمله ارزنده ترين اسناد در اين باره، متون و مدارك مادي هستند كه در آنها كودكان حضور دارند. از دوران ساساني آثار مادي نسبتا فراواني به جامانده و منابع نوشتاري قابل ملاحظه اي نيز در قالب متون پهلوي به اين دوران منتسب است. در پژوهش حاضر تلاش شده است بر مبناي اطلاعات موجود در اين منابع به مساله حضور كودكان و مقوله كودكي در جامعه ايران ساساني پرداخته شود. پس از بررسي اوليه داده هاي مستخرج از مدارك نوشتاري و مادي، با تكيه بر يافته هاي مشترك و مفترق استنباط هايي انجام شده است. يافته ها نشان مي دهند حضور كودكان را مي توان در قالب سه گروه كودكان خاندان سلطنتي، كودكان شهروندان عادي جامعه و كودكان اساطيري بررسي كرد. آنچه در متون پهلوي آمده است غالبا بر مباني تعليم و تربيت و آموزش كودكان تاكيد دارد. كودكان خاندان ساساني از جايگاه ويژه اي برخوردار بودند تا جايي كه نقش آنها در سنگ نگاره هاي سلطنتي، جاودانه شده است. كودكان عادي جامعه نيز تحت آموزش هاي ديني و مهارت هاي شغلي قرار مي گرفتند و گاه به خدمت خاندان سلطنتي در مي آمدند. در بعضي از آثار هنري ساساني نيز نقشي نمادين براي كودك و كودكي غالبا در رابطه با اساطير مربوط به ايزد آناهيتا يا آيين ديونيزوس لحاظ شده است.

Children clearly form an integrated part of human societies throughout history, however it is not always an easy task to re-identify their presence and roles through limited, vague and scattered survived historical textural and material evidence. Textual and iconographic documents that include references to children are one of the most important and maybe most frequent sources of information in this regard. As we come forward throughout history, such sources become richer and more diverse. A considerable body of material evidence has remained from the Sasanian period and a corpus of textual sources in the form of Pahlavi literature is attributed to this period. This paper aims to shed light on the subject of children and childhood in Sasanian Iran on the basis of information available in these two groups of sources. Accordingly, three groups of children were identified and examined as royal and aristocrat children, citizen children and mythological children. Relevant data from textural and material evidence were analyzed and compared, leading to certain deductions. Education was an important part of social growth and it was practiced with more depth and scope among royal children while the process of education for citizen children was limited mainly to religious teachings and vocational trainings. Some royal and aristocratic children are depicted in Sasanian rock reliefs in formal gestures while children on other mediums such as seals may refer to citizen children in different setting of playing or nurturing. Artistic representations also show children in symbolic and mythical roles in relation to Dionysus and Anahita myths as symbols of fertility and bliss.