غيريت­ سازي در گفتمان سياست خارجي محمدرضا پهلوي

Otherization in the Foreign Policy Discourse of Mohammad Reza Pahlavi

پژوهش حاضر به بررسي غيريت­ سازي و چگونگي بازنمايي «خود» و «ديگري» و همچنين سازوكار برجسته­ سازي و حاشيه‌راني در گفتمان سياست خارجي محمدرضا پهلوي، شاه ايران در فاصلة بين سال­هاي 1320 تا 1356 مي‌پردازد. در اين پژوهش از ابزارهاي تحليل واژگاني در زبان‌شناسي نقش‌گراي سيستمي براي تعيين هويت­هاي «خود» و «ديگري» در گفتمان سياست خارجي شاه استفاده شده است. پيكره مورد بررسي، تمامي متن‌هاي مربوط به سخنان شاه دربارة سياست خارجي طي سال‌هاي 1320 تا 1356 است كه در قالب كتابي با عنوان «مجموعه تأليفات، نطق­ها، پيام‌ها، مصاحبه ­ها و بيانات اعلي­حضرت همايون محمدرضا پهلوي آريامهر شاهنشاه ايران» در يازده جلد منتشر شده است. نتايج نشان مي­دهد قطب‌بندي هويتي در گفتمان محمدرضا پهلوي دوگانه نيست بلكه پيوستاري است با قطب‌هاي مياني، خود و ديگري: آمريكا، سازمان ملل متحد و ملت­هاي جهان هويت­هاي ثابت خودي در اين پيوستارند، در حالي­ كه محمد مصدق، جمال عبدالناصر، كمونيسم، حزب توده و استعمار (بدون اشاره به نام كشور خاصي) هويت­هاي ثابت ديگري به شمار مي­روند. شوروي و اسرائيل نيز قطب­هاي بينابين اين پيوستار را تشكيل مي‌دهند. همچنين نتايج نشان مي­دهد فعال­سازي واژه­ها و عبارت­ها به گونه­اي صورت مي­گيرد كه نكته‌هاي مثبتِ خودي و نكته­ هايِ منفيِ ديگري برجسته و نكته­ هاي منفيِ خودي و نكته ­هاي مثبت ديگري به حاشيه رانده مي­شود.

This research focuses mainly on how foregrounding and backgrounding function in the foreign policy discourse of Mohammad Reza Pahlavi between the years 1320-1356. In this way, "otherization" as well as "self" and "other" identities have been specified. In this research, "self" and "other" identities as well as their general criteria are determined according to systemic-functional linguistic theory via lexical analysis. The corpus examined includes all the texts of Shah regarding the foreign policy between the years 1320-1356. These texts are incorporated in an eleven-volume book titled A collection of compilations, speeches, messages,interviews and remarks of his imperial majesty Mohammad Reza Pahlavi, shahanshah and aryamehra of Iran. This research shows that polarity of identities in Mohammad Reza's discourse is not binary; rather it is a continuum including middle poles as well. "Self" and "other" poles are formed into the general discourse framework according to the shared ideological features. United Nation, United States of America and world nations are stable poles of "self" while Mohammad Mossaddeq, Jamal Abdul Nasser, communism, Tudeh Party and colonialism (without referring to any specific country) are stable poles of "other". The Soviet Union and Israel are also middle poles of this continuum. The results reveal that selection and activation of the words are in such a way that positive points of the "self" and negative points of the "other" are emphasized, whereas negative points of the "self" and positive points of the "other" are de-emphasized.