توصيف و تحليل چند واژه مؤدبانه و كاركرد آنها در زبان فارسي در چارچوب نظريه ادب براون و لوينسون

Describing and analysing of some polite words in Persian based on Brown and Levinson’s politeness theory

اين تحقيق در چارچوب نظريه ادب به توصيف و تحليل 5 واژه‌ و عبارت پركاربرد مؤدبانه در زبان فارسي مي‌پردازد. داده ها از گفتار واقعي افراد از سنين و طبقات اجتماعي مختلف و از طريق مشاهده و يادداشت‌برداري در بافت‌هاي مختلفي چون خيابان، مراكز خريد، دانشگاه، مهماني و غيره گرد‌آوري شده‌اند. قابل ذكر است كه واژه‌ها و عبارات مؤدبانه هميشه به يك معني نيستند و در بافت‌هاي مختلف كاركردهاي متفاوتي دارند. نتايج اين پژوهش نشان داد كه فارسي‌زبانان گفتار مؤدبانه را فقط براي انجام كنش‌هاي تهديد‌كننده وجهه به كار نمي‌برند، بلكه آن را جهت حفظ و تقويت وجهه و احترام به ديگران نيز به‌ كار مي‌گيرند؛ لازم به ذكر است كه يكي از محدوديت‌هاي نظريه براون و لوينسون (1987) اين است كه ادب را با تلطيف كنش‌هاي تهديدكننده وجهه توصيف مي‌كنند. همچنين نتايج نشان داد كه عمده‌ترين استراتژي زيربنايي واژ‌ه‌ها و عبارات مؤدبانه، استراتژي ادب منفي است كه افراد بيشتر آن را با بافت‌هاي رسمي يا نيمه‌رسمي به‌كار مي‌برند.

This research, based on Politeness Theory, describes and analyzes five common words and expressions of politeness used in Persian. The data has been collected out of observations and note taking of real conversations in different natural situations as on streets, shopping centers, universities, parties, etc. Words and expressions of politeness have different meanings in different contexts. The results show that Persian speakers not only use politeness speech for mitigating face threatening acts (FTA), but also use it for the maintenance and enhancement of addressees’ face and honor. This can lead us to one of the limitations of Brown and Levinson’s (1987) Politeness Theory which describes politeness by mitigating FTA. The results also show that the major underlying strategy of words and expressions of politeness is “negative politeness” strategy. It might be worth mentioning that these words and expressions are used by speakers mostly in formal or close to formal contexts.