مقايسه ديدگاه فاضل قوشچي و ملاصدرا پيرامون وجود ذهني

Comparison of Fazil Qoushchi's and MullaSadra on Mental Existence

اعتقاد به حصول ماهيت اشياء در ذهن، در بحث وجود ذهني، سبب طرح اشكالات متعددي در اين زمينه گرديده است كه از آن جمله مي توان به اتصاف ذهن به امور متضاد، اتصاف ذهن به لوازم ماهيت و مهم تر از همه اجتماع دو مقوله اشاره كرد. انديشمندان زيادي در پي پاسخ به اين اشكالات برآمده اند. يكي از اين پاسخ ها متعلق به فاضل قوشچي در شرح بر تجريد الاعتقاد است. وي مي كوشد با بيان تمايز بين دو امر حاصل در ذهن و قايم به ذهن اين مشكلات را حل نمايد كه سبب شكل گيري ديدگاهي جديد در مورد وجود ذهني گرديده است. دو موضع در باب ديدگاه وي مطرح شده است: جوادي آملي ديدگاه وي را تا حدي متمايز از نظر ملاصدرا بيان مي كند ولي در عين حال با تمايز بين چهار امرِ وجود علم، ماهيت علم، وجود ذهني معلوم و ماهيت معلوم، آن را قابل پذيرش مي داند. حسن زاده آملي ديدگاه قوشچي را با ديدگاه ملاصدرا يكي دانسته و اختلاف آن ها را تنها در تعبير مي داند و دليل اشكال ملاصدرا بر وي را عدم بيان تعبير صحيح قوشچي مطرح مي كند. در اين پژوهش با بازخواني نظريه فاضل و پذيرش هر دو تفسير ارائه شده، ديدگاه وي را زمينه ساز شكل گيري نظرات بعدي معرفي مي نماييم. اين تحقيق نشان مي دهد ديدگاه قوشچي قابليت پاسخ به شبهات مطروحه در بحث وجود ذهني را دارد و مي توان آن را بر ديدگاه هاي متاخرين تطبيق كرد.

Believe in acquisition the nature of things in mind, in the discussion of mental existence is caused numerous difficulties in this context, such as predicating contrary affairs and accessories of nature to mind and above all, the unio​n of two subjects. Many scholars seek to answer to these difficulties. One of these responses belongs to Fazil Qoushchi in his commentary on abstraction of opinion (Tajrid- Al- Eteghad). He tries to solve these problems by outlining the distinction between a thing which is appeared in the mind and a thing which is depended on the mind. That caused to constituting a new view about mental existence. Two interpretations have been raised about his view: Javadi Amoli suggests that his view is somewhat distinct from the MullaSadra's opinion but yet Javadi Amoli considers it acceptable by distinguishing between four matters: existence of knowledge, nature of knowledge, mental existence of the known and nature of the known. Hasanzadeh Amoli regards Qoushchi's view and Mulla Sadra's view as one and regards their difference in interpretation. For Hasanzadeh Amoli, the reason of impediment about his view by Mula Sadra is incorecct expression of Qushchi’s meaning and intention. In this research by read outing the Fazil's view and by accepting two interpretations, we introduce his view as a planning for next views. This research shows that Qoushchi's view is capable to response to proposed doubts concerning mental existence and it is correspond to the views of later philosophers.