بررسي و نقد جايگاه دين و دولت در انديشه سياسي آيت الله بروجردي

تنازع جدّي علما بر سر مشروطه و مشروعه، قرباني شدن رهبران برجسته‌ ديني نظير شيخ فضل‌الله نوري و سيد عبدالله بهبهاني، سرخوردگي علما و اقداماتي نظير جمع‌آوري رساله هاي مهم سياسي كه برخي علما چون ميرزاي ناييني در حمايت از مشروطه نگاشته بودند و اجرايي نشدن خواسته‌هاي مذهبي - سياسي روحانيون از جمله اصل دوم متمّم قانون اساسي مشروطه، باعث تسلط تكنوكرات‌هاي سكولار را بر اركان قدرت برآمده از مشروطه شد. در اين شرايط روحانيت در موضعي انفعالي قرار گرفتند. آيت‌الله بروجردي مدت كوتاهي پس از آيت‌الله حائري، به عنوان يكي از روحانيون برجسته مورد توجه شيعيان قرار گرفت. نگاهي به حيات سياسي آيت‌الله بروجردي طي نشدن روندي ثابت،مشخص و مدوّن در انديشه‌ي سياسي ايشان را نشان مي دهد. وي در آغاز از الگوي رايجي پيروي مي‌كرد كه برخي علما دوره‌ي صفويه و قاجار مدّ نظر داشتند و لذا در امور عرفي و حيطه سلطنت دخالت كمتري مي‌كرد و بيشتر در مسائلي كه در حوزه‌ي شرع قرار مي‌گرفت، مداخله نمود؛ اما بعد از رويكردهاي غرب گرايانه‌ رژيم پهلوي و خالي شدن سلطنت از كارويژه‌هايي كه نظام فكري روحانيون شيعه از شاه اسلام پناه انتظار داشتند، ولايت عامه‌ي فقها را مطرح كرد. البته انديشه سياسي بروجردي،برخلاف آنچه مشهور است، جداي از اقدامات عملي و واكنش‌هاي وي نسبت به مسائل مختلف سياسي نبود و بارقه‌هايي از اين امر را در ارتباط با حيات عملي وي مي‌توان ارزيابي نمود. اين مقاله برآن است تا با روش توصيفي - تحليلي و بر پايه‌ي منابع مكتوب و مصاحبه، رابطه‌ي دين و دولت در عصر غيبت را از منظر انديشه سياسي آيت الله بروجردي بررسي و تحليل نمايد.