بررسي عملكرد متكلمان شيعه امامي در مواجهه با چالش‌هاي تقريب مذاهب در عصر سلجوقي

Study of Shiite Theologians’ Performance in Confronting with Challenges of Approximation of Religions in Seljuk Era

قدرت‌يابي سلجوقيان (429-552 ق) در ايران و عراق و ائتلاف نيروهاي سياسي مذهبيِ اهل‌سنت (سلطنت و خلافت)، موجب رشد نفوذ حديث‌گرايانِ سني‌مذهب شد. همچنين دراثر عملكرد واگرايانه برخيمراكز علمي عصر و تقابل رويكرد عقل‌گراييِ شيعي و سنت‌گراييِ اهل‌تسنن و... همگراييِ شيعه و سني با چالش‌هايي مواجه گرديد. در اين اوضاع متكلمان اهل‌تسنن در عرصه تقريب شيعه و سني موضع انفعالي داشتند ولي متكلمان شيعه در اين عرصه فعال‌تر شدند، زيرا منازعات فرقه‌اي، ائتلاف نيروهاي سياسي مذهبي اهل‌سنت، عملكرد واگرايانه‌ي مراكز آموزشي نظير نظاميه‌ها و... سبب گرايش كمترِ اهل‌تسنن به‌تقريب شده بود. درمقابل، متكلمان شيعه با علم به وضعيت شيعيان در بغداد و ري به‌دليل مجاورت با مراكز سياسي مذهبي اهل‌تسنن، تضعيف پشتوانه سياسي و كسب تجربه از حوادث تلخ منازعات فرقه‌اي دريافتند كه حفظ ميراث شيعه با تقريب ميسر است. البته در درون جوامع شيعي، تقابل مكتب متكلمان و محدثان، تندروي‌هاي اسماعيليه و جريان غلّو، نيز بحث تقريب را به چالش مي‌كشيد. اين پژوهش درصدد است با روش توصيفي تحليلي و برپايه منابع كتابخانه‌اي، راهكارهاي متكلمان شيعة امامي را درجهت تقريب، از طريق طرح مشتركات ديني، فقه مقارن، برگزاري كرسي درس مشترك، مناظره، پاسخگويي به شبهات و اتهامات عليه شيعه و آشكارساختن تفاوت شيعه امامي با ساير انشعابات تشيع‌ و ... بررسي و تحليل نمايد.

Challenges religious had a great effect on Muslim societ and can be found causes of the stagnation of Islamic civilization in the cultural developments resulting from this religious challenges, while Muslims have common views in many of religious and ideological issues that attention and emphasis on them destroys fields of differences and prejudices and provides field of the unity of the followers of Islamic religions and development of Islamic civilization. The first half of the fifth century, coinciding with beginning of the reign of the Seljuk (429-552 AH) in Iran and Iraq, Muslims were faced with challenges in approximation of religions with challenges and problems such as opposition Ahl al-Hadith Sunnis against Shiites; Coalition of Sunni religious political forces; The role of science centers in divergence or convergence; Extremism of the Ismailis and the Ghali sects that was effective in ruining the Shiites face and attacks of Sunni towards them. The study pointed to these challenges, explained Shiite theologians performance in order to approximate the religions through overcome challenges and the elimination of divisions and prejudices In format of bring up the common religious opinion, simultaneous jurisprudence, holding collaborative classrooms of Shia and Sunni and the presence in the Sunni scholars classrooms, debate and dialogue reasonably and wisely answer to doubts and charges against Shia, reveal the difference Imamiyah with Qoramateh, Batnyan and Ghulat and finally, try to keep moderation in the application of reason and citing religious texts, with descriptive and analytical method and based on the information of library.