ساخت و كاركرد شهر مرزيِ آرتاشاد در مناسبات ايران و روم در دوره ساساني

The Structure and Function of the Border Town of Artashad in the Relations between Rome and Persia in the Sassanid Era

زماني كه در قرن اول پيش از ميلاد (ح 92 ق.م) ايران و روم دو قدرت عصر باستان، با يكديگر هم‌مرز شدند، درگيري و تنش‌هايي را با هم آغاز كردند كه تا انقراض ساسانيان و ورود اعراب مسلمان همچنان ادامه داشت. شهرهاي مرزي، از جمله شهر آرتاشاد، نقش مهمي را در اين درگيري‌‌‌‌ها ايفا كرده‌اند. بنابراين اين پژوهش با توجه به اهميت موضوع بر آن است تا ساخت و كاركرد شهر مرزي آرتاشاد را مورد واكاوي قرار دهد. يافته‌هاي اين تحقيق كه با رويكردي توصيفي ـ تحليلي براساس گردآوري منابع كتابخانه‌اي صورت گرفته است، نشان مي‌دهد كه شهر آرتاشاد توسط آرتاشس پادشاه ارمنستان در قرن دوم پيش از ميلاد (ح سال 176 ق.م) ساخته شده است. اين شهر كه از ساخت مستحكمي برخوردار بوده، از جنبه‌هاي ژئوپليتيكي، سياسي و نظامي و همچنين اقتصادي و تجاري براي ايران و روم حائز اهميت بوده است؛ چنان‌كه هركدام از اين قدرت‌‌‌‌ها درصدد تسلط بر اين شهر مهم بودند. دستيابي به اين شهر كليد فتح ارمنستان بود و دو قدرت باستاني با تصرف اين شهر مي‌توانستند از آن‌جا به مانند استراحتگاهايي براي لشكركشي‌ها، زرادخانه‌‌‌‌ها استفاده كنند و سرزمين‌هاي يكديگر را مورد تعرّض قرار دهند. از حيث اقتصادي و تجاري نيز تصرف آرتاشاد، كه يكي از مراكز گمركي ميان دو امپراتوري مطرح بود، به منزله دستيابي به سود سرشار مالي در اين شهر مرزي به شمار مي‌رفت.

Since their first battle in the first century BC (96 BC), the two ancient powers of Persia and Rome engaged in struggles and conflicts that lasted up until the decline of the Sassanid dynasty and the invasion of the Muslim Arabs. Border cities such as Artashad had a major role in these conflicts. Therefore, considering the importance of the subject, the present study attempted to examine the construct and functions of the border city of Artashad. Employing the descriptive-analytic research approach and based on library resources, it was found out that the city of Artashad was founded by Artashes the king of Armenia in the second century BC (c. 176 BC). This city had a solid structure and was also equally attractive for Persia and Rome because of its geopolitical, political, military, and economic and trade aspects. Therefore, each power sought to gain control over this important city. Overcoming this city meant the key to Armenia. By conquering this city, the two ancient powers could use it as a resting place for their armies and for storing their arsenal to the end of invading the other. Capturing Artashad as one of the trade centers was also important for the either empire and it meant reaching abundant financial gain from this border city.