كليدواژه :
تغيير اقليمي , ذرت دانه‌اي , دادههاي تابلويي , مدل فضايي با اثرگذاري‌هاي تصادفي
چكيده فارسي :
سابقه و هدف: تغييرات اقليم و تنوع آن يكي از مهم‌ترين چالش‌هاي پيش روي بشريت در اين سده و پس از آن خواهد بود. اثرگذاري‌هاي اقتصادي تغييرات اقليم در بخش كشاورزي، همواره مورد توجه سياست‌گذاران بوده است. تأثير تغيير اقليم بر بخش كشاورزي در اغلب موارد زيانبار بوده است. به عنوان مثال، اثرگذاري‌هاي متناوب خشكسالي‌ها و سيلاب‌ها همواره زندگي مردم روستايي را كه وابسته به كشاورزياند پيوسته تهديد كرده است. برابر آمار سازمان خواربار و كشاورزي (فائو) بخش مهمي از عرضه ذرت كشور توسط واردات تأمين مي‌شود يكي از مهم‌ترين دلايل افزايش واردات محصول ذرت در سال‌هاي اخير پايين بودن عملكرد آن است كه به شرايط اقليمي وابسته است. با بهبود توليد داخلي مي‌توان در راستاي خودكفايي در توليد اين محصول راهبردي گام‌هاي اساسي برداشت. با توجه به اينكه ذرت يكي از اساسي‌ترين فرآورده‌هاي زراعي بوده و با در نظر گرفتن اهميت جايگاه و نقش راهبردي (استراتژيك) آن، بررسي عاملهاي مؤثر بر توليد اين محصول به ويژه تأثير عاملهاي اقليمي ضروري به نظر مي‌رسد؛ لذا در اين بررسي همسوسازي مديريت منطقه‌اي توليد ذرت دانه‌اي و تغيير اقليم با استفاده از دادههاي تابلويي 15 استان ايران براي دوره زماني 1389-1363 و الگوي اقتصادسنجي فضايي بررسي شده است.مواد و روش ها: در اين پژوهش براي بررسي تأثير عاملهاي اقليمي بر توليد ذرت از رهيافت اقتصادسنجي فضايي استفاده شده است. همچنين به علت نوع دادههاي مورد بررسي، روش دادههاي تابلويي به كار گرفته شده است. دادههاي تابلويي محيط بسيار مناسبي براي گسترش روش‌هاي برآورد فراهم مي‌سازند و محققان قادر به استفاده از دادههاي مقطعي و دوره زماني براي بررسي مسائلي مي‌شوند كه امكان بررسي آن‌ها با دادههاي دوره زماني يا مقطعي به تنهايي امكان پذير نيست. متغيرهاي اقليمي به كار رفته در تحقيق شامل دماي كاشت، دماي دوره رشد، دماي برداشت، بارندگي زمان كاشت و بارندگي دوره رشد گياه زراعي مي‌باشد.نتايج و بحث نتايج آزمون موران براي بررسي وجود اثرگذاري‌هاي فضايي در دادههاي تابلويي نشان داد كه خودهمبستگي فضايي در بين داده‌ها وجود دارد. مقدار ضريب خودهمبستگي فضايي بين استان‌هاي توليد كننده ذرت 47/0 مي‌باشد كه نشان مي‌دهد براي بررسي تأثير عاملهاي اقليمي روي توليد محصول، براي جلوگيري از واريانس ناهمساني بايد موقعيت جغرافيايي و مجاورت استان‌ها نيز در مدل لحاظ شود. برآورد مدل فضايي با اثرگذاري‌هاي تصادفي (منتج از آزمون هاسمن تعديل يافته) در بررسي تأثير تغيير اقليمي بر توليد ذرت دانه‌اي ايران نشان داد كه افزايش دماي كاشت بر توليد ذرت تأثير منفي و مجذور آن اثر مثبت دارد. همچنين تأثير افزايش دماي برداشت بر توليد اين محصول مثبت و تأثير مجذور آن منفي است. تأثير بارندگي زمان كاشت منفي و تأثير متغير سطح زير كشت مثبت مي‌باشد.نتيجه گيري: با توجه به يافته‌ها ضرورت دارد، از كشت با تأخير ذرت در اقليم گرم مانند خوزستان، اصفهان، ايلام، يزد، هرمزگان و سمنان پرهيز شود و يا در صورت امكان از رقمهاي ذرت مقاوم به گرما استفاده شود. در مناطقي كه برداشت ذرت در فصل زمستان انجام مي‌گيرد، تسريع در زمان برداشت و در هواي گرم‌تر موجب افزايش توليد محصول مي‌شود. همچنين بهتر است عمليات كاشت ذرت در استان‌هاي كردستان و قزوين با كمي تأخير آغاز شود كه تحت تأثير بارندگي‌هاي شديد اوايل فصل بهار قرار نگيرد. در استان‌هاي كردستان، لرستان و ايلام كه بارندگي دوره رشد، ميزان بالايي دارد بهتر است ذرت‌كاران در برابر خطرپذيري سامان يافته (ريسك سيستماتيك) بيمه شوند.
چكيده لاتين :
Climate change and its diversity is one of the greatest challenges which will face humanity in this
and future centuries and the economic effects of climate change on agriculture have been a concern for
policymakers. The effect of climate change on the agricultural sector has been largely harmful: For example, the
effects of periodic droughts and floods have always threatened the life of rural populations that depend on
agriculture (Ranganathan et al., 2010). According to FAO (2014), an important part of the maize supply in Iran is
provided through importation and one of the main reasons for the increase in maize imports over recent years is a
decrease in its yield that depends on climatic conditions. Through improvement of domestic production essential
steps can be taken towards self-sufficiency in production of this product (Kazemnejad and Gilanpour, 2014). Given
that maize is one of the basic agricultural products and considering its importance and strategic role, a survey of
the factors affecting production of this product and, in particular, the effect of climatic factors is necessary. So, in
this paper the alignment of regional management of maize production and climate change was studied using a
spatial model and panel data for 15 provinces during the period 1984-2010.
Material and methods: In this research, a spatial econometric approach was used to study the effect of climatic
factors on maize production and, due to the type of available data, a panel data approach has been used. Panel data
provides a suitable environment for the development of estimation methods and researchers were able to use cross
sectional and time series data to discuss issues that it is not possible to study through time series or cross section
data alone (Baltagi, 2005). Climatic variables used in this study included the planting temperature, growth
temperature, harvest temperature, planting precipitation and growth precipitation of product.
Results and discussion: Results of the Moran test for presence of spatial effects in the panel data showed that
there is spatial autocorrelation in the data and the spatial autocorrelation coefficient between the provinces is 0.47.
This shows that, in order to survey effect of climatic factors on maize production, we need to consider the
geographical situation and vicinity in the model. Estimation of the random effect spatial model (derived from a
modified Hausman test) in surveying the impact of climate change on maize production showed that the increase
in planting temperature has a negative effect on maize production while the square of planting temperature has
positive effect on maize production. Also, harvest temperature has a positive effect on maize production and the
square of harvest temperature has negative effect on maize production. Planting precipitation has negative effect
and growth temperature has positive effect on maize production; also, the effect of the area under cultivation is
positive.
Conclusion: According to the findings, it is advisable to avoid delaying maize planting in warm places such as
Khozestan, Isfahan, Ilam, Yazd, Hormozgan and Semnan or, if it is possible, to use heat resistant maize seeds. In
areas where the maize harvest is grown in winter, accelerating the harvest under warmer conditions leads to an
increase in production. Moreover, it is better to plant maize in Kurdistan and Ghazvin provinces with little delay which is not affected by extreme rainfall of early spring. In Kurdistan, Lorestan and Ilam provinces that have high
growth precipitation, it's better for farmers to be insured against systemic risk.
