بررسي رابطه بين گسترش آبياري تحت فشار و توسعه ماشين ‏ها با انتشار آلاينده ‏ها در بخش كشاورزي ايران: مطالعه موردي گاز دي­ اكسيد كربن

سابقه‏ و‏ هدف: در چند دهه اخير، پيشرفت فناوري­ ها سبب استفاده بيشتر از انرژي و در نتيجه افزايش انتشار گازهاي گلخانه ‏اي شده است. در اين زمينه بررسي ابعاد اقتصادي انتشار گازهاي گلخانه­ اي و پيامدهاي زيست محيطي آنها به ­ويژه در شرايط كنوني كه حجم گازهاي گلخانه ­اي در حال افزايش است، اهميت شايان توجهي يافته است. چرا كه صنعتي شدن جامعه ­هاي امروزي، منجر به بهره ‏برداري بيشتر و فشرده ‏تر از سوخت­هاي فسيلي مانند زغال سنگ، نفت و گاز به منظور استفاده در توليد كالاها و خدمات مختلف شده است. احتراق سوخت­هاي فسيلي، باعث افزايش انتشار گازهاي گلخانه ­اي در جو مي­شود. يكي از مهم­ترين اين گازها، دي‏ اكسيد كربن است. به ‏طوري كه حدود 60 درصد اثرگذاري­ هاي گلخانه ­اي و نيز افزايش دماي كره زمين ناشي از انتشار اين گاز مي‏ باشد. كشاورزي يك منبع مهم انتشار گازهاي گلخانه ­اي مي­باشد. در فرآيند توليد محصولات كشاورزي، گازهاي گلخانه ‏اي به دليل بهره‌برداري ­هاي نامناسب از زمين و كود شيميايي، پرورش دام، استفاده از انرژي‏ هاي فسيلي و غيره منتشر مي­شوند. در فرآيند توليد محصولات كشاورزي، گازهاي گلخانه ‏اي به دليل بهره ­برداري­ هاي نامناسب از زمين و كود شيميايي، پرورش دام، استفاده از انرژي‏ هاي فسيلي و غيره منتشر مي­شوند. لذا در اين بررسي به تأثير پيشرفت فناوري ‏هايي همچون (سطح اراضي تحت آبياري‏ هاي نوين و شمار ماشين‏ ها در بخش كشاورزي) و نيز قيمت انرژي بر انتشار گاز دي ­اكسيد كربن در بخش كشاورزي ايران پرداخته شده است.مواد ‏و ‏روش­ ها: بدين منظور از روش خودرگرسيون برداري (VAR) و داده‏ هاي دوره زماني 91-1349 استفاده شد. دليل انتخاب مدل (VAR) براي اين پژوهش اين است كه اين الگو رابطه بلندمدت بين متغيرها را تعيين مي ­كند و از سويي توانايي توضيح رابطه‌هاي كوتاه‏ مدت بين متغيرها را نيز دارد. در آغاز مانايي متغيرها بررسي شد. نتايج و ‏بحث: نتايج اين تحقيق نشان داد كه همه­ ي متغيرها در سطح نامانا مي ­باشند، اما با يكبار تفاضل­ گيري مانا مي­ شوند. پس از اطمينان از وجود همگرايي بين متغيرها، مدل بلندمدت و كوتاه ­مدت برآورد شدند. نتايج همچنين نشان داد كه قيمت انرژي اثر معني‌دار و معكوسي بر انتشار گاز دي ­اكسيد كربن با يك وقفه دارد. با افزايش قيمت انرژي در بخش كشاورزي تقاضاي انرژي و در نتيجه مصرف انرژي نيز كاهش پيدا كند. كاهش مصرف انرژي سبب مي­شود انتشار گاز دي‏ اكسيد كربن نيز كاهش پيدا كند. شمار ماشين­ هاي بخش كشاورزي اثر معني­دار و مستقيمي بر انتشار گاز دي ­اكسيد كربن با يك وقفه داشته است. با فرض يكسان بودن فناوري، افزايش شمار ماشين­ ها سبب مي­شود كه انرژي بيشتري مصرف شود. افزايش مصرف انرژي سبب مي ‏شود انتشار گاز دي‌اكسيد كربن نيز افزايش يابد. آبياري نوين اثر معني­ دار و معكوسي را بر انتشار گاز دي ‏اكسيد كربن با يك وقفه نشان مي‏دهد. نتايج بدست آمده در كوتاه ‏مدت نيز تأييدكننده نتايج در بلندمدت است. همچنين با استفاده از روش تجزيه واريانس خطاي پيش ­بيني سهم متغيرها در تجزيه واريانس خطاي پيش‏بيني دي ­اكسيد كربن بخش كشاورزي براي يك دوره 10 ساله بررسي شد. نتايج نشان داد كه قيمت انرژي و آبياري نوين به ­ترتيب بيشترين و كمترين اثر را بر اين متغير در كوتاه ‏مدت، ميان ‏مدت و بلندمدت دارند.نتيجه‏ گيري : يكي از روش‏هاي كاهش گاز دي اكسيد كربن بدون كاستن از توليد، بهبود ميزان مصرف انرژي در بخش كشاورزي است. لذا اگر بتوان بهره‏ وري انرژي را افزايش داد، مي­توان بدون كاستن از سطح توليد، به كاهش انتشار گاز دي ‏اكسيد كربن در اين بخش رسيد. همچنين به ‏كارگيري ماشين‏ هاي چند منظوره براي استفاده كمتر از ماشين‏ها و در نتيجه كاهش مصرف انرژي و همچنين فناوري ‏هاي نويني همانند آبياري تحت فشار كه باعث كاهش مصرف انرژي و انتشار گاز دي ‏اكسيد كربن مي ‏شوند، پيشنهاد مي ‏شود.