ارزيابي عملكرد دانه و روغن ژنوتيپ‌هاي بهاره كلزا (Brassica napus L.) تحت سطوح مختلف كمبود آب

Evaluation of Grain ed and Oil Yields in Spring Genotypes of Oilseed Rape (Brassica napus L.) under Different Water Deficit Levels

اين تحقيق با هدف ارزيابي اثرات خشكي بر صفات فيزيولوژيك مرتبط با تحمل به خشكي، عملكرد دانه و روغن، اجزاي عملكرد و شناسايي ژنوتيپ‌هاي بهاره متحمل به خشكي كلزا در مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي آذربايجان شرقي در سال 1394 انجام شد. آزمايش به‌صورت اسپليت پلات بر پايه بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار طراحي گرديد. فاكتور اصلي تنش خشكي در سه سطح بدون تنش، تنش از مرحله گل‌دهي و خورجين‌دهي تا رسيدگي دانه و فاكتور فرعي ژنوتيپ در پنج سطح شامل RGS003، ظفر، ساري گل، زرفام و دلگان بود.نتايج نشان دادند بروز خشكي از مراحل گل‌دهي و خورجين‌دهي باعث افزايش معني‌دار دماي برگ و كاهش مقدار آب نسبي برگ، هدايت روزنه، تعداد خورجين در بوته، وزن هزار دانه، عملكرد دانه و روغن گرديد. ولي اثرات منفي خشكي در مرحله گل‌دهي شديدتر بود، بنابراين درصورت محدوديت منابع آب، آبياري در مرحله گل‌دهي اولويت بيشتري خواهد داشت. همبستگي منفي و معني‌دار دماي برگ و مثبت ومعني‌دار مقدار آب نسبي برگ و هدايت روزنه با تعداد خورجين در بوته، وزن هزار دانه، عملكرد دانه و روغن نشان داد اين صفات مي‌توانند اثرات خشكي روي كلزاي بهاره را منعكس كنند. وجود همبستگي مثبت ومعني‌دار تعداد خورجين در بوته و وزن هزار دانه با عملكرد دانه و روغن روشن ساخت اثر خشكي روي عملكرد‌ها از طريق كاهش اين اجزاي عملكرد بوده است. ژنوتيپ‌هاي مورد مطالعه از محصول‌دهي مشابهي در شرايط بدون تنش برخوردار بودند ولي تحت تنش خشكي، بيشترين عملكرد دانه و روغن به RGS003 تعلق داشت.

Evaluation of drought effects on some physiological traits relevant to drought tolerance, seed and oil yields, yield components and recognizing tolerant oilseed rape genotypes were the goals of research. The experiment was conducted as split plot based on a randomized complete block design with three replications in East Azarbaijan Research and Education Center for Agriculture and Natural Resources during 2015.The experimental factors were drought stress with three levels: non-stressed and drought stress from flowering and pod formation stages and genotype in 5 levels: RGS003, Zafar, Sarigol, Zarfam and Dalgan. Occurring drought from flowering and pod formation stages led to significant increase in leaf temperature and significant decrease in leaf relative water content, stomatal conductance, pods per plant, 1000 seeds weight, seed and oil yields. But the effects of drought from flowering stage were too hard. In case of water resources limitation, irrigation during flowering stage will be more important than pod formation stage. The existence of significantly negative correlation among leaf temperatures and significantly positive correlations among leaf relative water content, stomatal conductance with the pods per plant, 1000 seeds weight, seed and oil yields showed that, these traits can indicate drought effects on spring oilseed rape. Also the existence of significantly positive correlations among the pods per plant and 1000 seeds weight with seed and oil yields, showed that, drought reduced yields via decreasing these components. All of studied genotypes indicated similar performance under non-stressed condition. But under drought conditions, RGS003 indicated higher seed and oil yields.