بازتاب آراء لغوي و ادبي در تفسير آيه جعل خليفه

( Reflection of lexical and literary opinions in interpretation of verse placing Caliph (jaᶜl Khālīfa

يكي از راهكارهاي مناسب در نقد آراء متفاوتي كه از آيات قرآن برداشت شده، استناد به تحليل ادبي آيه است؛ لذا توجه به نقش آراء ادبي در تفسير آيه، اهميت ويژه اي دارد. عبارت ﴿إنِي جَاعِلٌ فيِ الْاَرْضِ خَلِيفَهً﴾ از جمله آياتي است كه از يك سو تحليل هاي مختلف ادبي درباره آن ارائه شده و از سوي ديگر با توجه به اختلاف ديدگاه عالمان مسلمان در مقام خلافت الهي، تعابير مفسران در ذيل آيه متفاوت گشته است. از اين رو، پژوهش حاضر قصد دارد با بررسي آراء ادبي در آيه فوق، نمود اين اختلاف را در برداشت هاي تفسيري قدما و معاصران در تبيين «خليفه»، «مستخلف عنه» و «جعل خليفه» دنبال كند. در نهايت با تحليل ادبي مناسب با ظاهر آيه، تبيين خواهيم كرد كه اين آيه از جمله آيات ولايي است كه مي توان در اثبات الهي بودن انتصاب به مقام خلافت الهي به آن استناد جست.

One of the proper solutions in criticizing different opinions on Quranic verses is application of literary analysis. Therefore considering the role of literary opinion points in the interpretation of the verse is essential. "…surely I’m appointing a Caliph on the earth" is one of the verses which on one side there are different literary analyses about it and on the other side due to different viewpoint of Muslim scholars on the status of divine vicegerency, interpretations on this verse has been varied. Thus. So this essay is going to pursue the discrepancy of exegetic viewpoints of classical interpreters and the contemporary ones in clarification of the terms Caliph, the one for whom is appointed a vicegerent, appointment of the successor, by review of its literary opinions. Finally, we will clarify this verse is one of the verses about the concept of “Welāyah” which can be cited on appointing and also approving the status of divine vicegerency for ahlulbayt (a.s) assigned by Allah.