پديد آورندگان :
ذاكري، عبدالكريم سازمان تحقيقات آموزش و ترويج كشاورزي فارس - مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي - بخش تحقيقات اصلاح و تهيه نهال و بذر , ياسايي، محسن سازمان تحقيقات آموزش و ترويج كشاورزي فارس - مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي - بخش تحقيقات اصلاح و تهيه نهال و بذر , نيكزاد، احمدرضا سازمان تحقيقات آموزش و ترويج كشاورزي فارس - مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي - بخش تحقيقات اصلاح و تهيه نهال و بذر , افشاري، فرزاد سازمان تحقيقات آموزش و ترويج كشاورزي - موسسه تحقيقات اصلاح و تهيه نهال و بذر - بخش تحقيقات غلات , رجايي، ساسان سازمان تحقيقات آموزش و ترويج كشاورزي فارس - مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي - بخش تحقيقات گياه پزشكي
كليدواژه :
گندم و زنگ زرد , واكنش و عكس‌العمل , مقاومت و حساسيت , بيماري‌زايي , پاتو تيپ و نژاد , بيماري هاي گياهي و فارس , بيماري زنگ زرد گندم
چكيده فارسي :
بررسي سالانه مقاومت ارقام تجاري گندم نسبت به بيماري زنگ زرد پس از معرفي و كشت گسترده آنها حائز اهميت فراوان مي‌باشد. مواد مورد بررسي در اين تحقيق شامل ارقام گندم افتراقي (داراي ژن يا ژن‌هاي مقاومت مشخص به‌زنگ زرد گندم) و 24 رقم گندم نان و سه رقم گندم دوروم مورد كاشت در دو دهه اخير در استان فارس به‌همراه گندم رقم بولاني به‌عنوان شاهد حساس به زنگ زرد بودند. اين تحقيق طي سال‌هاي زراعي 83-1382 و 84-1383 در مزارع انتخابي شش منطقه از استان فارس شامل زرقان، مرودشت، فسا، ممسني، داراب و اقليد و طي سال‌هاي زراعي 92-1383 در دو خزانه زنگ زرد ايستگاه زرقان و حومه ممسني انجام شد. نتايج نشان داد كه طي ده سال اخير يا قبل از آن مقاومت 12 رقم از ارقام تجاري گندم شامل چمران، شيرودي، استار، داراب 2، فلات، شيراز، كوير، شهريار، زرين، الموت، الوند و بهار نسبت به زنگ زرد شكسته شده است. برعكس، رقم ياواروس و ارقام جديد زارع، ميهن، سيروان، چمران 2، افق، بهرنگ و شبرنگ، غالباً واكنش نيمه‌مقاومت تا حدواسط را نشان داده‌اند. همچنين ارقام سيوند، پارسي، پيشگام، مرودشت و افلاك عكس‌العمل‌هاي نيمه‌مقاومت تا نيمه‌حساسيت داشته‌اند. رقم پيشتاز واكنش نيمه‌حساسيت تا اخيراً مقاومت را در مناطق مختلف فارس نشان داده است. به طرز جالبي، رقم نيك نژاد از بدو معرفي تاكنون از واكنش مصونيت تا مقاومت برخوردار بوده است. بروز تغييرات در مقاومت برخي از ارقام تجاري ممكن است از تغيير در نژادهاي زنگ زرد گندم دردهه اخير ناشي شده باشد. در دهه اخير براساس واكنش ارقام گندم افتراقي نسبت به زنگ زرد، غالباً براي ژن‌هاي مقاومت Yr2، Yr6، Yr7، Yr9، Yr17، Yr25، Yr26، Yr27،YrA و YrSU بيماري‌زايي وجود داشته است. تحقيق حاضر بر لزوم بررسي ساليانه واكنش ارقام تجاري گندم نسبت به زنگ زرد و آگاهي از فاكتورهاي بيماري‌زايي عامل بيماري در استان فارس تاكيد دارد. اين اطلاعات نه‌تنها در اعلام هشدار به‌موقع جهت جايگزيني ارقام حساس و به‌كارگيري راهكارهاي موثر در مديريت بيماري و كاهش خسارت كاربرد دارد، بلكه امكان به‌كارگيري ژنوتيپ‌هاي مقاوم را در برنامه‌هاي اصلاحي كوتاه و بلندمدت گندم فراهم مي‌نمايد.
چكيده لاتين :
Annual survey for monitoring of reaction of commercial wheat cultivars to stripe rust disease is very important after their introduction and extensive cultivation. The host materials surveyed included the standard differential cultivars for stripe rust along with 24 and three respectively commercial bread and durum wheat cultivars. This study was accomplished in selected wheat fields of six regions of Fars province including Zarghan, Marvdashat, Fassa, Mammassani, Darab and Eghlid during 2003- 2005 and in two stripe rust nurseries in Zarghan and Mammassani during 2003- 2013. The results showed that the resistance of 12 cultivars including Chamran, Shirodi, Shiraz, Darab 2, Falat, Star, kavir, Zarin, Shahriar, Alvand, Alemot and Bahar was overcome by stripe rust during or before the last decade. Yavarous and several recently introduced cultivars including Zareh, Mihan, Siravan, Chamran 2, Ophogh, Behrang and Shabrang have conferred moderately to intermediate resistance reaction to the disease. The cultivars Sivand, Parsi, Pishgham, Marvdasht and Aflak showed a range of moderately resistance to moderately susceptible reaction. The response of Pishtaz varied from moderately susceptible to resistance. Nicknejad has shown to have high level of resistance since its long time introduction. Decrease or changes in the resistance of some of the cultivars can be attributed to changes in stripe rust races, weather conditions and environmental factors. In this regard among the differential cultivars, virulence was almost present for Yr2, Yr6, Yr7, Yr9, Yr17, Yr25, Yr26, Yr27, YrA and YrSU. Current research indicates that annual survey on responses of commercial wheat cultivars to stripe rust together with monitoring of pathogen virulence factors in Fars province are very necessary. These information not only can effectively aid in giving on-time warning to replace susceptible cultivars and to use effective control measures to reduce the loss of the disease, but also can play an important role in short and long time wheat breeding programs.
