برآورد پارامترهاي ژنتيكي و قابليت هاي تركيب پذيري در تلاقي هاي داي آلل F3 گندم

Estimation of Gene tic Parameters and Combining Abilities in F 3 Wheat Diallel Crosses

اين پژوهش به منظور برآورد پارامترهاي ژنتيكي و بررسي وراثت پذيري برخي از صفات مورفولوژيك و اجزاي عملكرد گندم با استفاده از طرح تلاقي هاي داي آلل يك طرفه پنج رقم والديني (كراس عدل، چمران، مرودشت، شيراز، داراب 2) انجام شد. پس از توليد نسل هاي F1 و F2، نتاج F3 تلاقي ها به همراه والدين آن ها در سال زراعي 92-91 مورد ارزيابي قرار گرفت. نتايج نشان داد كه بيش ترين مقدار وراثت پذيري عمومي به تعداد روز تا سنبله دهي (0/97) و كم ترين آن به وزن هزار دانه (0/76) تعلق داشت. بر اساس نتايج مدل جينكز- هيمن و نتايج تجزيه و تحليل نموداري، نوع عمل ژن براي ارتفاع بوته، تعداد روز تا گلدهي و عملكرد دانه به صورت غالبيت نسبي و براي درصد شاخص برداشت، تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه از نوع فوق غالبيت بود. در تجزيه گريفينگ، اثرات GCA و SCA براي همه صفات معني دار شد. نسبت ميانگين مربعات GCA به SCA براي روز تا گلدهي معني دار بود كه بيانگر سهم بالاي اثر افزايشي ژن ها در كنترل ژنتيكي اين صفت و كارايي بالاي انتخاب در به نژادي زودرسي است. رقم كراس عدل براي وزن هزار دانه (**2/84) و عملكرد دانه (**8/55) بالاترين قابليت تركيب پذيري عمومي را داشت. بر اساس اثر SCA، كراس عدل × مرودشت براي صفات تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه و شيراز × مرودشت براي وزن هزار دانه، عملكرد دانه و درصد شاخص برداشت بالاترين قابليت تركيب پذيري خصوصي را نشان دادند. بنابراين با استفاده از رقم كراس عدل و نتاج حاصل از تلاقي هاي با SCA مناسب مي-توان كارايي انتخاب در برنامه هاي به نژادي گندم براي عملكرد دانه را افزايش داد. هم چنين، مي-توان از ارقام داراب 2 و چمران با داشتن اثر GCA منفي در به نژادي براي زودرسي و نيمه پاكوتاهي استفاده كرد.

The present study was carried out to estimate genetic parameters and to investigate the inheritance of agronomic traits based on 5 ×5 diallel cross design in wheat. In this study, progenies of F3 generation of diallel crosses and their parental lines were evaluated in 2013-2014 growing season. Results showed that the highest broad-sense heritability estimate belonged to day to heading (DTH) (0.97) whereas lowest one was obtained for thousand-grain weight (TGW) (0.76). Jinks-Hayman and graphical analysis indicated that type of gene action for PH, DTH and GY was partial dominance whereas HI, GPS and TKW were controlled by over-dominance gene action. In Griffing analysis, the mean squares of GCA and SCA were significant for all traits. The ratio of GCA/SCA mean squares was significant for DTH which shows the higher contribution of additive gene effects in the genetic control of this trait. This ratio was not significant for other traits. The cultivar CrossAdl had the highest GCA effects for TGW (2.84**) and GY (8.55**). The estimation of SCA effects for diallel crosses showed that the CrossAdl × Marvdasht for GPS and TKW and Shiraz × Marvdasht for TKW and GY and HI had the highest SCA effects. Overall, it can be concluded that Cross-adl with best GCA effect for grain yield and progenies derived from crosses with desirable SCA effects can be used for increasing selection efficiency in wheat breeding programs. Also, Darab 2 and Chamran with negative GCA effects can be used in breeding programs for early maturity and dwarfness traits.