مدل سازي اقليمي رخداد بيابان زايي در حوضه كوير حاج علي قلي

Climate Modelling of Desertification in Haj Ali Gholi Playa

بيابان زايي تغيير در خصوصيات خاك، پوشش گياهي و اقليم يك منطقه است كه منجر به اتلاف فعاليت هاي پايدار و اساسي تداوم حيات اكوسيستم مي شود. اين پديده بر مناطق خشك سراسر جهان اثرات سوء داشته و يكي از علل عمده فشار بر جوامع زيستي است. از اين رو پژوهش حاضر سعي دارد تا با استفاده از روش تلفيقي مدل هاي آماري و تكنيك سيستم اطلاعات جغرافيايي، رخداد بيابان زايي حوضه كوير حاج علي قلي را براساس شاخص هاي اقليمي نظير دما، بارش، تبخير و تعرق پتانسيل، رطوبت نسبي، ساعات آفتابي، وضعيت اقليمي، خشكسالي و حداكثر سرعت باد غالب؛ مدل سازي و پهنه بندي نمايد. جهت مدل سازي از روش آناليز رگرسيون چند متغيره گام به گام بهره گيري، و مقدار ضريب تبيين به عنوان دامنه تاثير شاخص ها در فرايند بيابان زايي در نظر گرفته شد. نتايج حاصل از رابطه سنجي، حداكثر ارتباط معني دار رخداد بيابان زايي با پهنه اقليمي خشك با ضريب تبيين 0/999 و خطاي برآورد 0/033 را نشان مي دهد. ساير نتايج شامل مدل اقليمي بيابان زايي و نقشه پهنه بندي منطقه از پهنه بيابان زايي خيلي شديد تا پهنه فاقد بيابان زايي است، بطوريكه پهنه بيابان زايي خيلي شديد وسعتي معادل 679/75كيلومترمربع از تخريب اراضي فعلي را به خود اختصاص داده و امكان افزايش تا 5668/11 كيلومتر مربع را دارد. پهنه بيابان زايي شديد نيز كه 5/22 كيلومتر مربع از وسعت تخريب اراضي فعلي را دربرگرفته است، مي تواند تا 933/86 كيلومتر مربع توسعه يابد. نتايج حاصل از اعتبارسنجي مدل اقليمي و نقشه پهنه بندي، روند نزولي شاخص ارزيابي دقت را از پهنه خيلي شديد به پهنه فاقد بيايان زايي نشان داده و بيانگر دقت لازم مدل مزبور مي باشد.

Desertification is defined as rapid change in vegetation cover, plant community composition, hydrologic conditions, soil properties, or climate conditions, which results in an overall loss of ecosystem services and poses serious threats to sustainable livelihoods. The process represents one of the most threatening environmental hazards due to the large amount of people and land at risk. Therefore, this research was aimed to modeling of desertification and zonation of Haj Ali Gholi Playa according to the climate parameters such as temperature, rainfall amount, evapotranspiration potential, number of sunny hours, climate condition, drought (aridity), and maximum prevailing wind speed, using GIS technique and statistical methods. The modeling was performed using stepwise multiple regression analysis. According to the results, maximum significant relationship was found among desertification classes and dry zone with a determination coefficient of 0.999 and STD error of estimate of 0.033 (α ≥ 0.01). Other results are included the zonation map of desertification in the study area from very high zone to no-desertification zone, so that, the very high desertification zone is included about 679.75 km2 (%92.66) of present land degradation and has the possibility of increasing up to 5668.11 km2. In addition, the high desertification zone, covering about 5.22 km2 (%0.44) of present land degradation, can develop to 933.86 km2. The obtained results from validation test of the model show the descending trend of accuracy assessment index from the very high desertification zone to the no-desertification zone, indicating the necessary accuracy of the model.