تحليل روند عوامل هيدروكليماتولوژي و كاربري اراضي بر منابع آب حوزه آبخيز حبله رود

Trend Analysis of Hydroclimatological Parameters and Detection of Manageral Changes in Water Resources Conditions of Hablerood Watershed

آگاهي از تغييرات، نوسانها و روند پارامترهاي اقليمي و هيدرولوژيك در حوزه هاي آبخيز مناطق خشك و نيمه خشك به منظور مديريت منابع آب ضروري است. رودخانه حبله رود از جمله معدود رودخانه هاي دايمي استان سمنان بوده و نقش مهمي در تامين آب دشت گرمسار دارد. در مقاله حاضر، نقش عوامل اقليمي و كاربري اراضي در آورد حوزه آبخيز مورد بررسي قرار گرفته است. براي اين منظور، روند تغييرات داده هاي اقليمي (بارندگي و دما) و دبي در ايستگاه هاي واقع در داخل و نزديك به حوضه در گام هاي زماني ماهانه، فصلي و سالانه با استفاده از آزمون ناپارامتري من-كندال بررسي شد. براي آگاهي از تغييرات كاربري اراضي و تاثير آن بر رواناب با استناد به روش پيشنهادي هلسل و هيرش، اثر عامل بارش (بعنوان متغير بيروني) و نيز اثر همبستگي زنجيره اي از داده هاي ارتفاع رواناب حذف و مجددا« آزمون روند براي داده هاي لگاريتمي باقيمانده ارتفاع رواناب (مقادير تعديل شده) بكار گرفته شد. در بخشي از اين تحقيق، براي پي بردن به نقش عوامل اقليمي در سيماي حوضه، تغييرات خط برف طي 20 سال اخير نيز مورد بررسي قرار گرفت. نتايج اين تحقيق نشان داد پارامترهاي بارندگي و ميانگين دما در سه گام زماني ماهانه، فصلي و سالانه و همچنين داده هاي رواناب پس از حذف اثر بارش و همبستگي زنجيره اي بين داده ها، فاقد روند معني دار است. از اين رو مي توان گفت عوامل اقليمي و تغيير كاربري ها تاثير مهمي بر وضعيت منابع آب سطحي حوضه آبخيز نداشته است. در اين راستا روش هلسل و هيرش به خوبي اثر بارش و تغييرات آن را حذف و اثر ساير عوامل را نشان داد و مي توان از آن در ساير مناطق نيز استفاده كرد. همچنين خط برف حوضه، روند معني داري را نشان نداد. آنچه ترسيم نمودار حداقل و ميانگين ارتفاع خط برف حوضه نشان داد نوسانات زياد سالانه و نيز دوره انتخابي براي تحليل داده ها است. اين عوامل ، مي تواند دليل اصلي بر معني دار نبودن روند دبي جريان و ارتفاع رواناب باشد.

In this study, the impact of climatological parameters and land use on water yield of the watershed was investigated. Therefore, the trend of climatological parameters (precipitation and temperature) and stream flow discharge were studied monthly, quarterly and annually at the stations located inside and near the watershed using Mann- Kendall test. To evaluate the land use changes and its impact on run-off, the Helsel and Hirsch method was employed. In this method, the impact of precipitation (as exogenous variable) and the serial correlation of run-off data were removed, and again the trend test was implemented on the remaining logarithmic data of run-off (adjusted). In addition, the variations of snow line during the last 20 years were investigated to determine the role of climatological variation on watershed landscape. The results revealed that precipitation and mean temperature parameters over monthly, seasonal, and annual scales as well as run-off data after removing the precipitation impact and serial correlation between data had no significant trend. Therefore, it is concluded that climatological parameters and land use changes had no noticeable influence on the surface water of the watershed. Our results clearly showed that the Helsel and Hirsch method could be used in other regions since it could remove the effects of precipitation and its variation carefully. Moreover, the snow line of the study watershed showed no significant trend. According to the minimum and average snow line height, a high annual fluctuation was observed in the watershed during the study period. These factors may be the main reasons for non-significance of stream flow discharge and run-off height trends.