به‌سوي تدوين الگوي مطلوب برنامه‌هاي ديني تلويزيون ايران

Towards Codification of a Desired Model for Religious Programs of Iranian TV

با پيدايش و گسترش رسانه‌هاي جديد، ذهن بسياري از پژوهشگران و متخصصان علوم ديني و شماري از متفكران حوزة علوم اجتماعي و ارتباطات، به اين نكته معطوف شده است كه نسبت ميان دين و رسانه چيست؟ نحوة تعامل و پيوند اين دو با هم چگونه است؟ در اين راستا اين تحقيق در پي پاسخ به اين سؤال است كه چگونه مي‌توان در عرصة رسانه، اخلاق و ارزش‌هاي ديني را رعايت كرد و صادقانه به نشر و تبليغ دين پرداخت. از اين رو تحقيق پيش ‌رو با هدف شناسايي نقاط اشتراك و افتراق ديدگاه دو گروه علمي و اجرايي دين و رسانه به ارزيابي نظرات استادان ارتباطات و كارشناسان مذهبي سيماي جمهوري اسلامي ايران در خصوص چگونگي حضور دين در رسانه ملي و ويژگي‌هاي يك برنامه ديني تلويزيوني مطلوب مي‌پردازد. در اين تحقيق نظريات دين و رسانه، تحقيقات پيشين و ادبيات تحقيق مبناي نظري ساخت گويه‌هاي تحقيق قرار گرفتند. تحقيق حاضر به روش كيو و با ارائه پرسشنامه‌اي 68 ‌گويه‌اي به 30 پاسخگو شامل 15 استاد ارتباطات و 15 كارشناس عالي مذهبي تلويزيون انجام شد. از نتايج اين تحقيق مي‌توان به اشتراك نظر بالاي هر دو گروه به ضرورت وجود مشاور مذهبي و يك برنامه‌ريزي نظام‌مند براي ساخت برنامه‌هاي ديني اشاره كرد. از سوي ديگر بر اساس داده‌هاي به‌دست آمده يكي از مهم‌ترين حوزه‌هاي مورد اختلاف پاسخگويان حوزة چگونگي حضور است. هر دو گروه روحانيان و استادان در خصوص اينكه تلويزيون مي‌تواند وسيله‌اي مناسب براي تبليغ دين باشد اتفاق‌نظر دارند اما آنچه در اينجا اين دو گروه بر سر آن با هم اختلاف دارند در مورد تبليغ دين از طريق تلويزيون ايدئولوژيك و توسط كارشناسان و مبلغاني است كه از چهره‌هاي سياسي و شناخته‌شده هستند. الگوي مطلوب برنامه‌هاي ديني تلويزيون در اين تحقيق در چهار حوزة چگونگي حضور دين در رسانه تلويزيون ايران، حوزة محتوا، حوزة ارائه، و حوزة اجرا به‌صورت جداگانه ارائه مي‌شود.

With the advent and development of new media, numerous religious sciences researchers and experts as well as social sciences and communication thinkers focused on what the relationship between religion and media is and how these two interact and interconnect with each other. For that reason, this paper is looking for a response to the question as to how ethics and religious values can be observed in the media and religion propagated candidly. This study scrutinizes the attitudes of communication professors and religious experts of the Islamic Republic of Iran Broadcasting (IRIB) on the mechanism of the presence of religion in the IRIB and characteristics of a desirable religious television program with the aim of identifying the points of difference and similarity of the viewpoints of these two groups. Theories on religion and media, previous research works and literature review have served as the basis for making the research statements. This research has been conducted by using Q methodology and presenting a 68-statement questionnaire to 30 respondents including 15 communication professors and 15 senior TV religious experts. The findings of this research indicate a high similarity of views between the two groups on the presence of religious advisors and an organized planning for making religious programs. On the other hand, according to the findings, one of the most important fields of dispute between the respondents is the mechanism of presence. Both groups of the clergy and professors share the identical views that television can be a suitable means for propagating religion. However, what these two groups differ on is propagation of religion through ideological TV and by experts and missionaries who are from among famous political figures. The desirable model for TV religious programs will be presented separately in the four fields of mechanism of presence of religion in the Iranian TV, and the content, presentation and execution fields