بررسي تحليلي روايتي نقالي از "فرامرزنامه"

An analytical survey of a raconteurs’ narrative of Farâmarznâmeh

فرامرزنامه يكي از منظومه هاي ارزشمند و نسبتا مفصل پهلواني پس از شاهنامة فردوسي است . درنگ در تاريخ فرهنگ و ادب ايران نشان مي دهد كه اخبار مربوط به فرامرز به گونه اي بسيار گسترده در روايات مكتوب و شفاهي موجود است . داستان هاي اين پهلوان به گونه اي پراكنده در شاهنامه ، منظومه هاي پهلواني پس از شاهنامه ، منابع مكتوب و روايت هاي نقّالي و شفاهي حفظ شده است كه در مجموع حلقة روايات فرامـرز را در ادبيـات حماسي ايران تشكيل مي دهد. در منطقة كوهمره سرخي فارس روايت شفاهي برخي از منظومه هاي پهلواني پس از شاهنامه موجود است كه نگارنده در اين جستار به بررسي روايت شفاهي فرامرزنامه پرداختـه اسـت . روش پژوهش در اين نوشتار ميداني و با رويكرد تطبيقي است . بررسي تطبيقي روايت مكتوب و شفاهي نشان مي دهد كه : الف )- روايت نقّالي فرامرزنامه در اين منطقه ، آميزشي از حماسه و اسطورة باروري است كه به نظر مي رسد بخش دوم بعدها به اصل داستان اضافه شده است . ب )- هر دو روايت در خطوط اصلي مانند هم هستند و تنها در آغاز و پايان و برخي جزئيات تفاوت دارند؛ نسخة منظوم فرامرزنامه فاقد آغازي مفصّل - متناسب بـا سـنت حماسه سرايي - و پاياني روشن است ؛ اما روايت نقّالي داراي آغاز و پاياني سنجيده است . در اين باره سه فرضيه قابل طرح است : الف )- ماخذ هر دو روايت يكي است ؛ اما نسخة منظوم در آغاز و پايـان افتـادگي دارد. ب )- ماخذ روايت نقّالي و منظوم يكي نيست و اين تفاوت ناشي از تفاوت نسخة مورد استفادة آنهاست . ج )- راويان و نقّالان نسخة موجود منظوم را در دست داشته ، آغاز و انجامي سنجيده براي اين منظومه آفريده اند. ج )- سرايندة داستان بر اساس روايت شفاهي محمد رفيع مرزبان از اهالي منطقة كوهمره سرخي است .

Farâmarznâmeh is one of the valuable and comparatively voluminous epics after Ferdowsi’s Šâhnâmeh. A reflection on the cultural and literary history of Iran demonstrates that there is a spate of narratives about Faramarz in as well written and oral sources. Tales of this hero have been preserved in a scattered way in Šâhnâmeh, post-Šâhnâmeh heroic poems, written sources, raconteurs’ narratives and oral ones thet, altogether, form the circle of narratives about Faramarz in Persian epic literature. There are four oral narratives ofpost-Šâhnâmeh heroic poems in Kohmareh-Sorkhi region (of Fars province) two of which, namely Borzūnâmeh and Bânūgošasbnameh are still rampant among some of storytellers and raconteurs, but the other two, Farâmarznâmehand Šahryârnâmeh are abandoned among the native people. These last two are narrated today just by Alihossein Âlinejad, the oldest and the most famous raconteur of the mentioned region and the last survivor of the ilk. The raconteurs’ narrative of Farâmarznâmeh in this area is an amalgam of the epic on one hand and the mythical beliefs of the native people on the other hand. A scrutiny on this narrativewill eventuate in recording a narrative that has never been written down before and, moreover, will evince some of the mythical beliefs of the people of this region. This article seeks to : 1- report the raconteurs’ narrative and, thereafter, examining the similarities and differences between the written version and the raconteurs’ one; 2- examine the way through which the beliefs and myths of the native people of the region has affected the raconteurs’ narrative; 3- discuss the identity of the composer of this work on the basis of raconteurs’ narrative.