شناسايي ژنوتيپ هاي حساس و متحمل به تنش خشكي در گندم نان بر اساس برخي صفات فيزيولوژيك و فنولوژيك

Identification of sensitive and tolerant wheat genotypes to drought stress based on some physiological and phenological traits

اصلاح ژنوتيپ هاي متحمل به تنش مي تواند از كاهش شديد عملكرد در شرايط خشكي جلوگيري كند. انتخاب ژنوتيپ ها بر اساس شاخص هاي فيزيولوژيك منجر به توليد ژنوتيپ هايي خواهد شد كه سازگاري خوبي به شرايط تنش دارند. در اين آزمايش، 30 ژنوتيپ گندم نان براي تحمل به خشكي بر اساس شاخص هاي فيزيولوژيك و فنولوژيك در شرايط مزرعه اي در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي مورد مقايسه قرار گرفتند. همچنين تنظيم اسمزي اين ژنوتيپ ها در مرحله گياهچه اي در شرايط تنش خشكي ارزيابي شد. تنش رطوبتي موجب كاهش محتواي نسبي آب برگ در ژنوتيپ هاي مورد بررسي شد. پتانسيل اسمزي ژنوتيپ ها تحت شرايط تنش خشكي در مرحله گياهچه اي نسبت به حالت بدون تنش منفي تر شد و دوره رسيدگي تمامي ژنوتيپ ها كاهش يافت، اما زودرسي در ژنوتيپ هاي وري ناك، فونگ، فرونتانا، تجن، شيرودي و WS-82-9 بيشتر از بقيه ژنوتيپ ها بود. همبستگي معني داري بين تنظيم اسمزي در مرحله گياهچه اي و عملكرد ژنوتيپ ها در شرايط تنش خشكي به دست آمد. درصد كاهش محتواي نسبي آب برگ در ژنوتيپ سرداري 4/5 برابر بيشتر از ژنوتيپ وري ناك بود. ژنوتيپ هاي وري ناك، WS-82-9 و فرونتانا تحت تنش خشكي به خوبي از ساز و كار فرار و اجتناب بهره بردند. در مقابل، بيشترين عملكرد دانه تحت شرايط تنش خشكي مربوط به توده بومي سرداري و ارقام روشن و طوس به ترتيب با 6، 5/46 و 5/37 تن در هكتار بود. در نتيجه، اين ژنوتيپ ها تحمل بيشتري به تنش خشكي داشتند و جهت كشت در شرايط تنش كمبود آب پيشنهاد مي شوند.

Breeding for drought tolerance can prevent from loss of production under drought conditions. Physiological parameters can be utilized as tool for selection of genotypes with high adaption to drought stress. In this experiment, 30 bread wheat genotypes were compared in field in a randomized complete block design by measuring physiological and phenological parameters. Also, osmotic adjustment was evaluated at seedling stage for the same genotypes. According to results, water stress led to reduced leaf relative water content of the wheat genotypes. Also osmotic potential was more negative under stress condition compared with normal condition. During water stress, prematurity was observed for all genotypes. In Vierynak, Fong, Frontana, Tajan, Shiroodi and WS-82-9 the maturity date was sooner than other genotypes. Reduction in leaf relative water content in Sardari was 4.5 fold more than tolerant genotype (Vierynak). Vierynak, WS-82-9 and Frontana employed the mechanisms of escape and avoidance under drought stress. Highest yield under stress condition was belonged to Sardari, Roshan and Tous with 6, 5.46 and 5.37 t/ha, respectively. Therefore, these genotypes had more tolerance to drought stress and can be suggested to cultivate under water deficit conditions.