پديد آورندگان :
صمدزاده، بهناز دانشگاه تربيت مدرس - گروه جنگلداري , كوچ، يحيي دانشگاه تربيت مدرس - گروه جنگلداري , حسيني، محسن دانشگاه تربيت مدرس - گروه جنگلداري
كليدواژه :
تصاعد دي اكسيد كربن , زيتوده كرم خاكي , زيتوده ريزريشه , كيفيت خاك
چكيده فارسي :
سابقه و هدف: خاك بخش مهمي از اكوسيستم ها به حساب مي آيد كه گونه هاي مختلف درختي با تفاوت در زيتوده رو زميني و زيرزميني، ساختار تاج، كيفيت و كميت لاشبرگ تحت شرايط عرصه اي يكسان بر ويژگي هاي آن اثرات مختلفي دارند. با توجه به اهميت شناخت و مطالعه مشخصه هاي زيستي، شاخص هاي مناسب براي ارزيابي كيفيت و سلامت خاك، در اين تحقيق به مطالعه تغييرپذيري زيتوده ريزريشه ها، تعداد و زيتوده كرم هاي خاكي و ميزان تصاعد دي اكسيد كربن از خاك سطحي به تفكيك گونه هاي بومي پهن برگ سطوح جلگه اي شمال كشور (ممرز، لرگ، بلندمازو و افراپلت) پرداخته شده است.
مواد و روش ها: پس از جنگل گردشي در عرصه جنگلي جلگه اي واقع در شهرستان نور، گروه هايي (لكه هايي) از گونه هاي پهن برگ مذكور شناسايي و از هر گونه درختي 5 درخت سالم در يك كلاسه قطري يكسان انتخاب گرديد. در زير هر تك درخت جنگلي عمل نمونه برداري خاك و لاشبرگ در راستاي شمالي انجام پذيرفت. نمونه برداري در فصل رويش (مردادماه) از دو موقعيت كنار تنه اصلي درخت و دور از تنه (زير تاج درخت) در ميكروقطعه نمونه (سطح30 × 30 سانتي متري و عمق 15سانتي متر) صورت گرفت.
يافته ها: تجزيه واريانس مشخصه هاي كيفي لاشبرگ، مشخصه هاي فيزيكي (بجز رس و رطوبت) و شيميايي خاك حاكي از وجود تفاوت آماري معني دار در بين گونه هاي درختي مورد مطالعه مي باشد. بيشترين زيتوده ريزريشه بطور معني دار به خاك تحتاني گونه لرگ (92/79 گرم بر متر مربع) اختصاص داشته و گونه هاي افراپلت (71/46 گرم بر متر مربع)، ممرز (62/21 گرم بر متر مربع) و بلندمازو (31/44 گرم بر متر مربع) در رتبه هاي بعدي قرار داشتند. بيشترين تراكم كرم هاي خاكي به خاك تحتاني گونه ممرز (2/50 عدد در متر مربع) اختصاص داشته و تفاوت آماري معني داري را با گونه هاي درختي افراپلت و لرگ (1/90 عدد در متر مربع) و بلندمازو (0/70 عدد در متر مربع) نشان داد. زيتوده كرم هاي خاكي در بخش تحتاني بلندمازو (61/8 ميلي گرم در متر مربع) به طور معني داري كمتر از گونه هاي درختي افراپلت (24/21 ميلي گرم در متر مربع)، لرگ (24/66 ميلي گرم در متر مربع) و ممرز (29/59 ميلي گرم در متر مربع) بوده است. بالاترين مقدار تصاعد دي اكسيد كربن از خاك، بطور معني دار، به ترتيب تحت پوشش درختي ممرز (0/47 ميلي گرم دي اكسيد كربن در گرم خاك در روز)، افرا پلت (0/44 ميلي گرم دي اكسيد كربن در گرم خاك در روز)، لرگ (0/32 ميلي گرم دي اكسيد كربن در گرم خاك در روز) و بلندمازو (0/27 ميلي گرم دي اكسيد كربن در گرم خاك در روز) مشاهده شد. مطابق با نتايج، پارامترهاي كيفي لاشبرگ و خاك متاثر از موقعيت نمونه برداري در ميان گونه هاي درختي مورد مطالعه نبوده است. بررسي همبستگي بين مشخصه هاي زيستي با پارامترهاي لاشبرگ و فيزيكوشيميايي خاك بيانگر تاثير بيشتر شاخص هاي كيفي لاشبرگ و شيمي خاك بر پارامترهاي زيستي مي باشد.
نتيجه گيري: نتايج اين پژوهش حاكي از آن است كه حضور درختان جنگلي تاثير متفاوت قابل توجهي بر شاخص هاي زيستي و همچنين مشخصه هاي كيفي لاشبرگ و فيزيكوشيميايي خاك دارد. نتايج اين پژوهش مي تواند در خصوص اولويت بندي انتخاب گونه پهن برگ جهت احياي مناطق تخريب يافته بخش جلگه اي شمال كشور به مديران كمك شاياني نمايد.
چكيده لاتين :
Background and Objectives: Soil, as an important part of the ecosystems, are affected by tree species with differences aboveground and underground biomass, canopy structure, liter quality and quantity under the same field condition. Regarding to the importance of recognizing and studying of biological properties, appropriate indices to assess the soil quality and health, the variability of topsoil fine root biomass, earthworm density/biomass and CO2 emissions for each species of native broadleaf species (Carpinus betulus, Pterocarya fraxinifolia, Quercus castaneifolia and Acer velutinum) in plain areas of northern Iran is studied.
Materials and Methods: After field trip in a plain forest area located in Noor city, groups (spots) of the pointed broad-leaved species were recongnized and five replications of each species were considered in same dimatere class. Litter and soil samplings were carried out under each tree in northren way. Samplings were taken from two positions (near and away from the main stem) in the growing season (July) with microplots of 30×30×15 cm.
Results: Analysis of variance for litter quality, soil physical (except clay and moisture) and chemical properties showed statistically significant differences among studied tree species. Greater amounts of soil fine root biomass were significantly measured under Pterocarya fraxinifolia (92.79 g m-2) whereas the species of Acer velutinum (71.46 g m-2), Carpinus betulus (62.21 g m-2) and Quercus castaneifolia (31.44 g m-2) were next in the ranking. The most earthworm density was significantly recorded under Carpinus betulus (2.50 n m-2), Acer velutinum and Pterocarya fraxinifolia (1.90 n m-2) and Quercus castaneifolia (0.7 n m-2) respecively. The lower values of earthworm biomass were significantly found under Quercus castaneifolia (8.61 mg m-2), Acer velutinum (24.21 mg m-2), Pterocarya fraxinifolia (24.66 mg m-2) and Carpinus betulus (29.59 mg m-2) respecively. The highest soil CO2 emission were significantly observed under Carpinus betulus (0.47 mg CO2-C g soil-1 day-1), Acer velutinum (0.44 mg CO2-C g soil-1 day-1), Pterocarya fraxinifolia (0.32 mg CO2-C g soil-1 day-1) and Quercus castaneifolia (0.27 mg CO2-C g soil-1 day-1) respectively. According to results, litter quality and soil properties were no affected by sampling positions. The finding of correlation is indicating that soil biological indices are more influenced by litter quality and soil chemistry. Conclusion: The result of this research is showing that forest trees have significantly different effects on soil biological indices, as well as physico-chemical and litter quality properties. Our findings can be used by forest managers due to priorities of broad-leaved species to restore of degraded areas of the northern plains of Iran.
