تاثير دو گونه قارچ ميكوريزا بر عملكرد كمي و كيفي دانه توده هاي محلي كنجد (Sesamum indicum L.) در سطوح مختلف تنش خشكي

Effect of Two Species Mycorrhizal Fungi on Quantitative and Qualitative Yield of Sesame (Sesamum indicum L.) Landraces in Different Levels of Drought Stress

اين آزمايش به منظور بررسي اثرات همزيستي با دو گونه قارچ ميكوريزا بر درصد و عملكرد روغن، درصد و عملكرد پروتئين و عملكرد دانه 8 توده محلي كنجد در سطوح مختلف تنش خشكي در سال زراعي 93-1392 به صورت فاكتوريل- اسپليت پلات با سه تكرار در مزرعه تحقيقاتي هنرستان كشاورزي اروميه اجرا گرديد. فاكتور اول شامل سطوح مختلف آبياري (آبياري معمولي: آبياري بعد از 70 ميلي متر تبخير و تعرق گياه، تنش ملايم: آبياري بعد از 90 ميلي متر تبخير و تعرق گياه و تنش شديد: آبياري بعد از 110 ميلي متر تبخير و تعرق گياه)، فاكتور دوم شامل عدم تلقيح و تلقيح با دو گونه قارچ ميكوريزاي Glomus mosseae، Glomus intraradices و فاكتور سوم شامل 8 توده محلي كنجد (جيرفت 13، محلي طارم زنجان، محلي مغان، ناز چند شاخه، TC-25، TS-3، داراب 14 و دشتستان 5) بود. نتايج تجزيه واريانس نشان داد تاثير سطوح مختلف آبياري، ميكوريزا و ژنوتيپ بر صفات مورد مطالعه معني دار بود. مقايسه ميانگين ها نشان داد با افزايش شدت تنش خشكي، عملكرد دانه، درصد روغن، درصد پروتئين، عملكرد روغن، عملكرد پروتئين و عملكرد بيولوژيك به طور معني داري كاهش يافت. تنش شديد خشكي عملكرد روغن و عملكرد پروتئين را به ترتيب به ميزان 67 و 66 درصد كاهش داد. استفاده از دو گونه قارچ ميكوريزا نسبت به حالت عدم استفاده از قارچ باعث افزايش عملكرد دانه و بهبود صفات كيفي دانه شد. رابطه بين صفات كيفي دانه با عملكرد دانه مثبت و معني دار بود و بالاترين ضريب همبستگي براي عملكرد پروتئين و عملكرد روغن با عملكرد دانه (0/99=r) به دست آمد. در بين توده هاي محلي كنجد مورد بررسي، ژنوتيپ هاي محلي مغان و طارم زنجان از نظر عملكرد دانه (به ترتيب 206/31 و 177/96 گرم بر مترمربع)، روغن (به ترتيب 147/70 و 121/34 گرم بر مترمربع) و پروتئين (به ترتيب 76/57 و 62/70 گرم بر مترمربع) در هر سه شرايط مختلف آبياري، برتر از ساير توده ها بودند. اين توده ها به عنوان توده هاي محلي برتر معرفي مي گردند. با توجه به نتايج اين تحقيق، جهت بهبود صفات كيفي مانند درصد روغن و پروتئين تلقيح با قارچ هاي ميكوريزا به خصوص گونه G.mosseae توصيه مي گردد.

Introduction Drought stress is considered to be one of the most adverse abiotic stresses that influence plant growth and their physiological and biochemical aspects. In addition, drought stress influences the social and economic life of humans. Sesame (Sesamum indicum L.) is a drought tolerant plant. Sesamum indicum L. is one of the oldest and very important oil seed crops. It is usually cultivated in arid and semi - arid regions of the world for its quality edible oil and is very responsive to changing environmental conditions. Mycorrhizal symbiosis plays an important role in nutrient cycling in agricultural and natural ecosystems and reduces the effects of drought stress in plants by helping water absorption. AM fungi colonize the root cortex of plants and develop an extrametrical hyphal network that can absorb nutrients and water from the soil. So the objective of this study was evaluation of the influence of different levels of drought stress and two kinds of mycorrhizal fungi on oil percentage and yield, protein percentage and yield and seed yield of eight landraces sesame (Sesamum indicum L.). Materials and Methods This experiment was conducted by using factorial split plot based on randomized complete block design with three replications in research field of Urmia agricultural high school in 2014-2015. The main factor consisted of different levels of irrigation, normal irrigation (irrigation after 70 mm evaporation of crop (ETC)), moderate drought stress (irrigation after 90 mm evaporation of crop (ETC)) and severe drought stress (irrigation after 110 mm evaporation of crop (ETC)), sub plots including two kinds of mycorrhizal fungi Glomus mosseae, Glomus intraradices and non-inoculated (control). Sub-sub plots consisted of eight landraces of sesame names Jiroft13, Zanjan Tarom landrace, Moghan landrace, Naz of several branches, TC-25 ،TS-3, Darab 14 and Dashtestan 5. Results and Discussion The results of analysis showed that the effect of different levels of irrigation, mycorrhizal fungi and genotypes on s Conclusions The results of this study showed that drought stress and water deficit substantially reduced the quality traits such as oil content, protein content, oil yield, protein yield and seed yield of landraces of sesame. Application of mycorrhizal fungi in three different conditions increased seed yield and quality of all landraces. According to the results, not only the use of mycorrhizal fungi increased seed yield under drought stress but also in optimum irrigation conditions using mycorrhizal fungi, especially the species G. mosseae can be improved quantitative and qualitative yield. Landraces had different reactions to drought stress. Landraces Moghan and Tarom Zanjan had superiority on other genotypes and can recommend as suitable genotypes for planting.