پژوهشي در تلميحات شعر صائب و تصرفات وي در آن

The study of allusions in saeb's poems and its transformation

تلميح مانند ديگر صناعات ادبي به شرط بهره ­مندي از مايه هاي قويي هنري ميتواند در برانگيختن عواطف و قدرت القايي و خيال­ انگيزي كلام نقش برجسته ­اي داشته باشد. طرز تلقّي شاعران از تلميح صرف نظر از شرايط سياسي و اجتماعي، با نبوغ و استعدادهاي فرهنگي آنان پيوند تنگاتنگي دارد؛ و شاهكارهاي منظوم و منثور ادب فارسي گواه راستيني براين مدّعاست. نگرش سرايندگان فارسي زبان به اين صنعت ادبي در دوره ­هاي مختلف به گونه­ هاي متفاوتي چون تمايل بيشتر به نوع ايراني، تعادل ميان اشارات ايراني و سامي و نيز استيلاي تلميحات سامي – اسلامي و تحقير اسطوره­ هاي ايراني تجلّي يافته است. در سبك هندي كاربرد تلميحات، به اقتضاي اسلوب ويژه آن در مقايسه با ساير فنون ادبي از بسامد بالايي برخوردار است. در اين ميان سوداي مضمون­ تراشي و شكار مضمون هاي باريك و حيرت ­انگيز موجب مي­شود تا صائب به مراتب بيشتر از ديگران از تلميحات و اشارات استفاده كند. تلميحات شعر او تلميحاتي هستند كه در دوره ­هاي گذشته در آثار شعراي پيشين به وفور به تثبيت رسيده با اين تفاوت كه او بنا به اغراضي چون مضمون آفريني، ايجاد پيوندهاي تناظري و رمزي و كنايه ­اي ساختن كلام از تصرّف و دگرگون ساختن آن پرهيز نمي­كند. صائب هر چند كه در عرصه تلميحات و برخورد با اساطير ايراني مانند برخي از شعراي عصر سلجوقي به ضديّت با اسطوره­هاي ايراني و خوار داشت آن مبادرت نم ي­كند امّا به تلميحات سامي بيشتر از نوع ايراني اهميت مي­ دهد. همچنين در شعر او به رغم استفاده فراوان از عناصر فرهنگ­ سامي به ويژه اسلامي، اشاره مستقيم به آيات و احاديث و نيز پرداختن به معارف و عناصر مكتب تشيّع جلوه چشم­گيري ندارد.

Allusion like other literary figures can have important role in inciting the feelings and the power of inspiration and imagination of the speech if the strong artistic sources are used. Apart from political and social conditions, poets' perception of allusion has a close unio​n with genius and talent and their cultural backgrounds. Poetic and prose masterpieces of Persian literature is a real example for this claim. The conception of the Persian poets for this literary figure is manifested with different genres at different eras like great tendency to Iranian genre, the balance between Iranian and Semitic allusions and also domination of semitico – Islamic allusions and humiliation of Iranian myths. In Indian style the use of allusions fitting its special styles in comparison with other literary arts has a high frequently. In this field, the thought of thematization and hunting out the subtle and astonishing themes are caused Saeb to use allusions and references more than other poets. His poem's allusion are the allusion that are fixed a lot on the literary works of former poets in the last eras, with this difference that because of the some goals like: creation of theme, the creation of resemblance unio​n and making the speech allegorical and sarcastic, he does not refrain from its possession and transformation. Although Saeb like some other poets of seljukian time does not try to oppose and humiliate Iranian myths in the field of allusions and encountering Iranian myth but he gives much attention to Semitic allusions than its Iranian kind. Also in his poems in spite of using elements of Semitic culture specially Islamic one a lot, a direct allusion to verses and tradition and also proceeding in education and elements of shi---- school are not shown manifestly.