بررسي آيين شمني و ساير جادوها در داستان «رستم و اسفنديار»

Shamanism and Other Magics in the Story of Rostam and Esfandiar

جادو و آيين هاي مربوط به آن، موضوعي است كه همواره از جنبه هاي گوناگون مورد توجه انسان بوده است. در شاهكارهاي ادبي از جمله شاهنامه فردوسي نيز، اين موضوع به چشم مي خورد. هدف اين پژوهش، بررسي جادوها و آيين هاي جادويي در داستان رستم و اسفنديار است. بدين منظور، كوشيده شده است تا با روش كتابخانه اي و تحليل محتوا، ضمن بررسي و تحليل جادوهاي اين داستان و آيين هاي مربوط (مانند آيين شمني و شمنيسم، جادو درماني، سلاح جادويي، رويين تني و شكست طلسم آن و ساير جادوها)، به بررسي تطبيقي اين موارد در دنياي واقعي و نيز مقايسه آنها با اساطير اقوام ديگر پرداخته شود. سپس، علل رويكرد بشر به امور جادويي و ماوراءالطبيعه و همچنين، ميزان تاثير قدرت هاي جادويي در جاودانگي يا فناپذيري دارندگان چنين قدرت هايي مورد بررسي قرار گرفته است. حاصل آنكه وجوه مشتركي ميان جادوها و آيين هاي جادويي در اين داستان با جامعه ايران باستان و ساير تمدن هاي باستاني و نيز، شباهت هايي ميان اسطوره هاي داستان با برخي از اساطير اقوام ديگر به چشم مي خورد. ديگر آنكه از عمده ترين دلايل توجه و گرايش بشر به جادو و قدرت هاي ماورايي و خلق قهرمانان اسطوره اي، غلبه او بر ناتواني خويش در مقابله با رنج ها و سختي هاي زندگي و دستيابي به بزرگترين آرزويش، يعني حيات جاودانه است. همچنين در مي يابيم تحقق اين آرزو حتي در مورد اسطوره هاي ساخته ذهن بشر نيز علي رغم داشتن قدرت هاي جادويي و ناميرايي، امكان پذير نيست و سرانجام آنها شكست و مرگ است.

Magic and rituals has always been considered by man in various aspects. We can see this subject in literary masterpieces, such as Shahnāmeh. The aim of present article is to study magic and magical rituals in the story of Rostam and Esfandiar. For this purpose, we try to analysis the spells mentioned in the story and their related rituals (like shamanistic rites, magic therapy, magical weapon, invulnerability, breaking the spell) and to compare them with the myths of other nations. Then, we consider the reasons of man’s inclination to magic and the effect of magic powers on immortality or mortality of the owners of these powers. As a result, there are many common features between the magic and magical rites of the story of Rostam and Esfandiar and Iranian ancient society; also there are some similarities between the myths of the story and the myths of other nations. As an another result, one of the main reasons of man’s inclination to magic, magical powers and creation of mythical heroes is overcoming of his weakness to confront the suffering and hardships of life and achieving his greatest wish, immortality. Despite having magic powers and being immortal, it is not possible for man to achieve this wish and eventually he will be defeated and dead.