تحليلي فلسفي از معيار موجبيت فيزيكي

A Philosophical Analysis of the Criterion of Physical Determinism

مساله اصلي اين مقاله اين است كه آيا علم فيزيك عهده دار تحقيق در خصوص موجبيتي بودن (يا نبودن) جهان است يا متافيزيك؟ در اين مقاله ضمن دفاع از ادعاي تقدم اصول عام متافيزيكي بر نظريه هاي فيزيك، ابتناي معيار موجبيت فيزيكي بر اساس متافيزيك صدرايي نشان داده مي شود. در اين راستا ابتدا دو ايده رونوشت كلي جهان و نيز تحول منحصر به فرد سيستم، به عنوان معيار موجبيت در سيستم هاي فيزيكي مورد ارزيابي قرار مي گيرد و پس از نشان دادن كاستي ايده نخست در مواجهه با موجبيت پيچيده، از ايده دوم دفاع مي شود. استدلال به نفع معيار مزبور، مبتني بر آموزه هاي فلسفه صدرايي در بحث ضرورت علي و اصل سنخيت، صورت بندي مي شود. در انتها نيز با تحليل موجبيت در نظريه مكانيك كوانتم و نظريه نسبيت خاص، بر اساس معيار تحول منحصر به فرد و ضرورت علي، نشان داده مي شود كه بر خلاف تصور رايج از نظريه كوانتم، چنين نيست كه اين نظريه، ناقض معيار موجبيت باشد. همچنين از طرف ديگر، و با تفكيك بين موجبيت و پيش بيني پذيري، چنين نيست كه نظريه اكيداً موجبيتي نسبيت خاص، مستلزم پيش بيني پذيري باشد.

The main purpose of this paper is to analyze the concept of determinism whether belongs to the physics or metaphysics. The Laplacian determinism is explained and its components are analyzed exactly. The criteria of the deterministic physical systems are developed according to the philosophical understanding. In this regard two ideas for modeling the determinism in the physical systems are reviewed: 1- the Globally Duplicated (GD) idea in a deterministic world as well as 2- the Unique Evolution (UE) of deterministic system. The first idea is criticized for its defect in encountering the sophisticated determinism. The second criterion is vindicated based on Mulla Sadra's philosophical teachings on the causal necessity. According to the UE criterion، the modern physics theories such as quantum mechanics and special relativity theory are analyzed. It is shown that contrary to the popular perception، the quantum theory does not violate the determinism criterion. Moreover the strongly deterministic theory of special relativity does not entail predictability.