عوامل رشد و افول زبان فارسي در امپراتوري عثماني

Reasons for the Development and Decline of Persian Language in the Ottoman Empire)

زبان يك قوم ممكن است توسط عوامل پشتيبان كننده مختلفي چون قدرت نظامي و سلطه دراز مدت سياسي و يا نفوذ گسترده فرهنگي در قلمرويي خارج از مرزهاي نژادي آن قوم رواج يابد. زبان فارسي نيز از آن رو كه دربردارنده ارزش هاي فاخر انسانيِ يك فرهنگ و هويتي ممتاز است، در گذر تاريخ، زبان علوم و فنون و وابستگي و نژادها و اقوام مختلف، در گستره اي منحصر به فرد از چين تا بالكان و نيز در هند و آسياي صغير، رواج چشمگيري داشته است. اينكه كدام عامل در گسترش نفوذ زبان فارسي و نيز افول آن در حوزه جغرافيايي مورد نظر به عنوان عاملي هويتي مدخليت داشته، پرسشي است كه اين پژوهش مي كوشد تا به روش توصيفي- تحليلي به تبين آن بپردازد. يافته هاي پژوهش حاضر ناظر بر اين است كه عنايتِ سلاطين عثماني به زبان فارسي و شاعران پارسي گوي، نفوذ فرقه هاي صوفيه- به ويژه مولويه- مهاجرت صنعتگران و بازرگانان از جمله عوامل نشر ادب فارسي و در نقطه مقابل، عصر تنظيمات، ملي گرايي تركي يا «پان تركيسم» و جنبش تركان جوان به رهبري افرادي همچون شناسي، ضياء پاشا و نامق كمال، به تقليد از سبك هاي غربي، از عوامل افولِ زبان فارسي در قلمرو عثماني بوده اند.

Language of a nation might be spread beyond the boundaries of that nation for different supporting factors such as military power, long-term political dominance, and cultural influence. Over many centuries, Persian language which is very strong as a bearer of human values of a culture, was the language of science, literature and empathy of different races in the wide expanse from China to the Balkans, and was also widely prevalent in India and Asia Minor. Through a descriptive-analytical method, this study tries to explain the factors that were effective in the expansion and the influence of Persian language and its decline in the mentioned geographical area. Ottoman Sultans’ regard for Persian language and Persian-speaking poets, the influence of Sufi sects, especially Mevlevis, and the migration of artisans and merchants had been among the factors for the expansion of Persian literature, and on the contrary, the era of Tanzimat (adaptations), Turkish nationalism or “pan-Turkism" and the Young Turks movement led by well-known figures like Zia Pasha and Namegh Kamal, had been the factors for the decline of Persian language in Ottoman territory