حقوق و روابط انساني در آثار امام محمد غزالي

Human Rights and Relations in the Works of Imam Mohammad Ghazali

يكي از محورهاي اساسي تفكرات و تاملات انديشمندان، عرفا و فلاسفه اساساً شناخت ماهيت انسان است. در غالب اديان الهي مخصوصاً دين مبين اسلام نيز به شناخت اين شاهكار خلقت تاكيد زيادي شده است تا مقدمه اي در شناخت حضرت حق تعالي باشد. از مهم ترين موضوعاتي كه در جهت شناخت انسان مطرح مي شود، روابط، حقوق و تكاليف آنان در مقابل يكديگر است. ابوحامد امام محمد غزالي، متفكر و انديشمند قرن پنجم هجري، در آثار گرانقدرش اين موضوع را سرلوحه كار خود قرار داده است. در اين مقاله با مطالعه سه اثر معروف غزالي؛ يعني كيمياي سعادت، نصيحه الملوك و احياءعلوم الدين، ديدگاه و نظريات وي در ارتباط با حقوق و روابط انسان ها استخراج، بررسي و نقد و تحليل شده است كه با توجه به بينش دقيق و عالمانه او مي توان ديدگاه هاي وي را سرلوحه اخلاق و رفتار جامعه بشري قرار داد. ازجمله مهم ترين حقوقي كه غزالي مخاطبان خود را به رعايت آن ها سفارش كرده است، مواردي است از قبيل حقوق مسلمانان، همسايگان و دوستان نسبت به يكديگر، حقوق اعضاي خانواده نسبت يكديگر، حقوق برابر در ازدواج، حق آبرو و حقوق رفاهي و ساير حقوق مردم كه بر عهده دولت هاست.

Basically، one of the pivots of thought for thinkers، mystics، and philosophers is the recognition of man’s nature. Most religions، especially Islam، emphasize the recognition of this masterpiece of creation to gain knowledge of God. Among the most important subjects recommended for knowing man is to consider the relations، rights، and responsibilities of each man toward others. The great thinker of the 5th century AH، Abou Hamed Imam Mohammad Ghazali، in his precious writings has used this subject، because he also believes that man will come to know God through knowing himself. In this study، through examining Ghazali’s three significant works، i.e. Kimiyay-e Sa’adat، Nasihat-ol-Molouk، and Ehya-e Oloum-al-Din، his ideas and theories regarding the rights and relations of human beings have been extracted and analyzed. With regard to his careful and scientific insight، it is advisable to practice his ideas as ethical models for social human behavior