بررسي انديشه خيام در چهارچوب چهار حقيقت شريف در بوديسم

A Survey of the Ideas of Khayyam based on the Concept of Noble Truth in Buddhism

بر اساس مكتب فراتاريخي مي توان هر نظام انديشه گاني را با نظامي ديگر مقايسه كرد، به شرطي كه حول يك محور مشابه شكل گرفته باشند. بر همين اساس در اين مقاله نشان مي دهيم كه با وجود تفاوتي كه ميان انديشه خيام و نظام انديشه گاني بوديسم وجود دارد، مي توان نظام انديشه گاني خيام را در چهارچوبِ چهار حقيقتِ شريف بوديسم تحليل كرد. زيرا انديشه محوري هر دو نظام فكري صيرورت يا نپايندگي است. صيرورت و نپايندگي، حقيقت شريف اول و حقيقت رنج است. اما اين صيرورت في الذاته نه در انديشه بودا و نه در انديشه خيام بد و تناقض آفرين نيست؛ بلكه هنگامي اين رنج خود را آشكار مي كند كه انسان به امور نپاينده و گرفتار در چرخه صيرورت دل مي بنندد. اين دومين حقيقت شريف است. رنج در هر دو نظام انديشه گاني به تناقضي معطوف است ميان دلبستگي و عطش به بقاي در عالم و نظام نپاينده و بي ثبات عالم. اصلي ترين راه حل در هر دو نظام فكري، حضور در لحظه و زندگي در حال با آگاهي تمام عيار است، اين حقيقت شريف سوم و چهارم است. گرچه حضور در لحظه بوديسم با خيام از جهاتي مانند آگاهي و مراقبه متفاوت است.

According to the school of trans-historicism any system of thought likely to be compared with others، provided that they are formed around the same axis. Accordingly، this study shows that، since the central thought is that of transience، and despite the differences between Buddhism and Khayyam’s system of thought، it is likely that one can investigate his system of thought within the framework of “the noble truth” in Buddhism. Transience is the first noble truth and the truth of suffering. However، this idea is not inherently paradoxical or negative for Buddha or Khayyam; however، the suffering reveals itself when man is caught in the cycle of becoming and transience. This is the second noble truth. In both systems of thought، suffering deals with a paradox between the love of life and survival in the world and its transience. The basic solution in both systems of thought is living in the moment with perfect awareness. This is the third and fourth noble truth، though with some differences