عناصر خيالي و سير تحول آن در چهار نمونه شعري از سبك هاي مختلف

A Study of Imaginative Elements and their Evolution in Four Poetic Examples from Different Styles

شاعرانگي شعر با عناصر خيالي، پيوندي ناگسستني دارد و بخش عمده اي از ظرافت هاي شعري به نحوهاستعمال اين عناصر وابسته است. از اين رو تحول و دگرگوني اين عناصر در گستره شعر فارسي كه سبك ها و شيوه هاي چندي را تجربه كرده، امري گريزناپذير است. بحث درباره چگونگي و فلسفه تحول اين عناصر در شيوه هاي شعري و نحوه برخورد پژوهش هاي بلاغي با اين دگرگوني ها، بحثي مغفول مانده در عرصه پژوهش هاي ادبي است. اين مقاله كوشيده است تحول عناصر خيالي شعر فارسي را در چهار نمونه شعري از سبك هاي مختلف در شيوه اي تطبيقي مورد بررسي قرار دهد و اشكال و گونه هاي اين تحول را معرفي كند. پژوهش حاضر نشان مي دهد كه عناصر خيالي شعر فارسي تحت تاثير عواملي چون شرايط عصري، شيوه هاي شعري، تئوري هاي ادبي، نبوغ شاعرانه، تعامل زبان گفتاري و نوشتاري و سرانجام ميل به هنجارگريزي از خط سير واحدي پيروي نكرده و در چند نقطه از جريان طبيعي تحول عناصر خيالي عدول كرده است. نقطه شروع هنجارگريزي به صورت اعتدالي از سبك عراقي آغاز شده و در شعر عصر صفويه و شعر نيمايي، تحت تاثير عوامل ياد شده به اوج خود رسيده است. شعر فارسي در گذر از اين مراحل، عناصر خيالي بكري آفريده است كه پژوهش هاي بياني به طور همه جانبه، قادر به توجيه و تفسير اين نوآوري ها نيست.

The poetical aspect of any poem has an inseparable bond with imaginative elements، and a major part of poetic delicacy is dependent on the way these elements are used. Therefore، evolution and alteration of these elements in the scope of Persian poetry، which has experienced several different styles، are inescapable. Discussion of the state and philosophy of these evolutions in poetic styles and the attitude of oratory researches toward these changes have been neglected in literary studies. This study attempts to، comparatively، examine the evolution of imaginative elements of Persian poetry in four poems from different styles and to introduce forms of the evolution. The results indicate that the imaginative elements of Persian poetry have not followed a single direction having been influenced by factors such as conditions of the age، poetic styles، literary theories، poetic genius، interaction of speech and written forms، and finally، tendency toward deviating from the norms. The departure point begins from Iraqi school and culminates in the poetry of Safavid era and Nimaee poetry. Throughout this process، Persian poetry has created original imaginative elements which are beyond interpretation in words