مطالعة حوزه‌هاي معنايي «صبر» در آيات قرآن

The Semantics Field of “Patience” in Qur’an

«صبر» در آموزه‌هاي ديني، به عنوان يكي از مفاهيم اساسي ايمان شناخته مي‌شود. اين واژه به همراه مشتقّات خود، 103 بار در قرآن به كار رفته است كه نشان از اهميّت ويژة اين خصيصة اخلاقي از ديدگاه دين مبين اسلام و قرآن كريم دارد. اين واژه با حفظ معناي لغوي و اصطلاحي با بسياري از مفاهيم اخلاقي و ديني ارتباط معنايي پيدا مي‌كند. بر اين اساس، تبيين ارتباط صبر با مفاهيمي نظير نماز، ايمان، تقوا، اسلام، يقين، نيكي و... از جمله مباحثي است كه در اين مقاله مورد بررسي قرار مي‌گيرد. لذا مقالة حاضر با استفاده از روش توصيفي‌ ـ تحليلي بر آن است كه در يك فرايند منظّم به شناسايي اين واژه در لغت‌نامه‌ها و پس از آن، با نگرشي فراگير به كلّ متن قرآن، به تحليل و بازيابي شبكه‌اي معناي صبر بپردازد. بررسي معناي صبر در منظومة آيات قرآني، موضوع محوري اين پژوهش است. واژة «صبر» در آيات قرآني با تعدادي از مفاهيم و واژگان، همچون «تقوا»، «نماز»، «زكات»، «امر به معروف و نهي از منكر»، «ايمان»، «اسلام»، «يقين» و «نيكي» همنشين شده است. واژگان «حلم» و «أناه» نيز با واژة «صبر» رابطة جانشيني دارند. همچنين، واژة «صبر» با واژگاني مانند «عجله» و «جزع» رابطة تقابل دارد و از اين دو واژة متقابل نمونه‌هائي در قرآن ديده مي‌شود.

“Patience” in religious teachings is known as one of the basic concepts of faith. The term is used in combination with other derivaties 103 times in Qur’an. That shows the importance of the character ethic of Islam and Qur’an. The term preserving the literal and technical meaning is associated with many religious and ethical concepts. Accordingly, explain the relationship of patience to concepts such as prayer, faith, piety, Islam, certainty, goodness are some of the issues that will be discussed in this article. This artide uses descriptive-analytical ways in an orderly process to identify the term in dictionaries and then analyze and recover the meaning of the patience with a comprehensive out look to the entire taxt of the Qur’an. Checking the meaning of patience in the Qur’an is the centeral issue of this research. Patience in the Qur’an have been accompained with a number of concepts and words such as “piety”, “prayer”, “zakat”, “enjoing good and for bidding the wrong”, “believe”, “Islam”, “certainty”, and “goodness”. The words “Helm” and “Anahi” have a succession relationship with the word “patience”. As the word “patience” has a contrary relationship with words like “hurry” and “onyx” and the examples of the interaction of these tow words can be seen in the Qur’an.