شالبافي در جامعه ايران؛ بررسي تحولات تجارت شال در عصر قاجار (1209- 1344ه .ق/1795-1925م)

(Shawl Weaving in Iran; shawls Survey Trade Developments in Qajar Era (1209- 1344 AH / 1795-1925M

از مهم ترين صنايع دوره قاجار، صنعت شالبافي بود. ابريشم و پشم ايران افزون بر كاربرد در توليد انواع قالي و پارچه ابريشمي، در بافت محصولي به نام شال استفاده مي شد. با تثبيت دولت قاجار و حمايت برخي از دولت مردان، شالبافي به صنعتي مهم و با ارزش تبديل شد. شهرهاي كرمان، مشهد و كاشان به تدريج به مراكز شالبافي تبديل گشته و نقش مهمي در رشد و بالندگي اين صنعت ايفا كردند. همزمان با گسترش صنعت شال در كشور، اين كالا علاوه بر اهميت سياسي و اجتماعي، از جنبه هاي اقتصادي و تجاري نيز جايگاه ويژه اي پيدا كرد؛ تا آنجا كه مي توان در پژوهشي مستقل اين مسائل را مورد واكاوي قرار داد. شناخت سير تحولات تجارت صنعت شال، همان امري است كه اين پژوهش در نظر دارد با مطالعات كتابخانه اي و مراجعه به اسناد كنسولي بجاي مانده از دوره قاجاريه و نيز به روش توصيفي- تحليلي به آن پاسخ دهد. مسائل محوري مقاله دو مورد است: اولاً ويژگي ها و كاربرد شال در جامعه ايران عصر قاجار چيست؟ و مهم تر آن كه وضعيت تجارت اين كالا در دوره قاجار چگونه بوده است؟ دستاورد پژوهش نشان از آن دارد كه در جامعه ايران از شال استفاده هاي متنوعي مي شده و داراي كاربد هاي فراواني بوده است. همچنين با گسترش صنعت شالبافي در كشور، تجارت آن نيز در دستور كار دولت قاجار قرار گرفت و صادرات آن در كنار ديگر محصولات آغاز به كار كرد.

One of the most important industries during the Qajar period was shawl industry. In addition to the usage of the Iranian silk and wool in producing various kinds of silk carpets and fabrics, they were used in weaving shawls. After the establishment of the Qajar government and with the support of the government officials, shawl weaving became an important and valuable industry. Kerman, Mashhad and Kashan gradually became the centers for shawl weaving and played major roles in the growth and development of this industry. Contemporary with the development of the shawl industry in Iran, this good got economical and commercial importance besides its political and social significance. In fact, this issue could be a subject of an independent research. This study tried to examine the evolution of the shawl industry implementing a descriptive-analytical approach, relying on library resources and using the remaining Qajar consular documents. Two main issues were addressed in this study: firstly, what were the characteristics and the usage of the shawls in Qajar period, in Iran? Secondly, how was the quality of the shawl trade in this period? Research showed that shawls had diverse usage and functions in Iran. Due to the development of the shawl industry in Iran, its trade turned to an agenda in the Qajar government and they began to export it